Έντγκαρ Πόνσε: Ένα μάθημα από τον Ισημερινό για την Ελλάδα

Συνέντευξη στο Δημήτρη Κωνσταντακόπουλο Πρώην πρόεδρος των συνδικάτων του Ισημερινού και πρώην ηγετικό στέλεχος...

του ΚΚ, ο Έντγκαρ Πόνσε επελέγη από τον πρόεδρο του Ισημερινού, Ραφαέλ Κορέα, για τη θέση του πρέσβη στην Κούβα, που θεωρείται μία από τις πιο σημαντικές, αν όχι η πλέον σημαντική, της διπλωματίας των λατινοαμερικανικών κρατών. Η πρώτη ερώτηση που του έκανα ήταν τι γίνεται στον Ισημερινό. Η απάντηση διήρκεσε ένα... δίωρο και τη βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα, ώστε να μεταφέρω τα κύρια σημεία της στους αναγνώστες των «Επικαίρων». Ο διορισμός του Ραφαέλ Κορέα, το 2005, στη θέση του υπουργού Οικονομικών του Ισημερινού από τον πρόεδρο Παλάσιο δεν προμήνυε κάτι το συγκλονιστικό. Κανείς δεν περίμενε από το νέο υπουργό να κάνει κάτι ριζικά διαφορετικό από τους προκατόχους του. Άντε μερικές δηλώσεις για τα μάτια του κόσμου, μερικές... διακοσμητικές αλλαγές και στο τέλος όλα τα ίδια μένουν. Η πολιτική ως απάτη δεν είναι ελληνική αποκλειστικότητα. Ο νέος υπουργός, όμως, άρχισε να κάνει και να λέει αναπάντεχα πράγματα. Διακήρυξε ότι η χώρα πρέπει να προχωρήσει σε ένα βαθύ οικονομικό μετασχηματισμό, προϋπόθεση για τον οποίο ήταν ο Ισημερινός πρώτα να αποφασίζει για τις δικές του ανάγκες και έπειτα να αποπληρώνει το εξωτερικό του χρέος. Σταμάτησε, επίσης, το σύστημα προκαταβολικής διαβούλευσης με το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα. (Πήρε, δηλαδή τον ακριβώς αντίστροφο δρόμο από αυτόν που ακολούθησε, παρ’ ημίν, η κυβέρνηση της προδοσίας.) Ριζοσπαστική πολιτική «Ριζοσπαστική» δεν ήταν όμως μόνο η πρόταση του Κορέα, ήταν και η ίδια του η παρουσία. Πρώτον, ήξερε γιατί μιλούσε. Η οικονομική του πρόταση ήταν στέρεη και ο ίδιος διέθετε ένα αξιοσημείωτο υπόβαθρο ως οικονομολόγος, είχε την τεχνοκρατική και επιστημονική επάρκεια για να στηρίξει όσα έλεγε. Δεύτερον, ήταν απλός, μιλούσε σαν κανονικός άνθρωπος, όχι ως πολιτικός απατεών. Φτωχός ο ίδιος, είχε κάνει εξαιρετικές σπουδές με υποτροφία στο Βέλγιο και τις ΗΠΑ. Εξακολουθούσε να χρησιμοποιεί ένα πολύ παλιό Φολκσβάγκεν. Ο Πόνσε ήταν τότε πρόεδρος των συνδικάτων και, όπως λέει, «κάθε φορά που ερχόταν στα γραφεία να μας δει, έπρεπε μετά να κατέβουμε να σπρώξουμε το αυτοκίνητο για να πάρει μπροστά!». Το ποτήρι για την ντόπια ολιγαρχία και τις πετρελαϊκές πολυεθνικές εταιρείες ξεχείλισε τέσσερις μήνες μετά το διορισμό του Κορέα, όταν ο υπουργός επισκέφθηκε τον Ούγκο Τσάβες στη Βενεζουέλα και συζήτησε μαζί του για πετρέλαια. Μετά την επιστροφή του, ο πρόεδρος Παλάσιο τον κάλεσε και τον επετίμησε, γιατί μπήκε σε χωράφια που δεν ήταν δικά του και μίλησε για πολύ σοβαρά θέματα με τον Τσάβες. Ο πρόεδρος αντικατέστησε στη συνέχεια τον επικεφαλής της Κρατικής Πετρελαϊκής Εταιρείας του Ισημερινού, γεγονός που προκάλεσε την παραίτηση του Κορέα. Για πρώτη φορά τότε στην ιστορία του Ισημερινού συνέβη κάτι πρωτοφανές: Ο υπουργός Οικονομικών ήταν, παραδοσιακά, το πιο μισητό πρόσωπο στη χώρα. Τώρα, ξαφνικά, ο λαός βγήκε στους δρόμους για να τον υπερασπιστεί. Τα συνδικάτα οργάνωσαν διαδηλώσεις υπέρ του. Μια ολόκληρη χώρα, βυθισμένη μέχρι τότε στην ηττοπάθεια και την απογοήτευση από όλες τις πολιτικές δυνάμεις και τα συνδικάτα, συσπειρώθηκε ξαφνικά γύρω από αυτό τον οικονομολόγο και πολιτικό που φαινόταν να ξέρει και να εννοεί αυτά που έλεγε και να είναι υπέρ του λαού. Ο Κορέα δημιούργησε μια Ομάδα Συντονισμού των Επαγγελματικών Ομάδων και των Κοινωνικών Κινημάτων, που αποτέλεσε την πολιτική του βάση και έριξε το σύνθημα «Επανάσταση των Πολιτών». Το τρίπτυχό του, η συνταγή της επιτυχίας του, ήταν «ζεστή καρδιά - καθαρά χέρια - καθαρό μυαλό» ή, σε μια παραλλαγή, «αγάπη - τιμιότητα - εξυπνάδα». Συμμαχία με τους αυτόχθονες Χρειαζόταν κάτι ακόμα για τη νίκη: Ήταν η συμμαχία με τους αυτόχθονες, που αντιπροσωπεύουν το 35% του πληθυσμού. Παραδοσιακά απομονωμένοι από την πολιτική ζωή, από τα πλέον φτωχά και εκμεταλλευόμενα στρώματα, έχουν τη δική τους «κοσμοθεώρηση». Η Γη είναι η μάνα μας και μας ανήκει, ο Ήλιος είναι ο βασιλιάς, το νερό και τα φυτά θεότητες. Πρέπει να τους αποδεχτείς για να σε αποδεχτούν. Ο Κορέα τούς μίλησε στη γλώσσα τους κι αυτοί τον υποστήριξαν. Η συμμαχία αυτοχθόνων, φοιτητών, συνδικάτων, Αριστεράς υπό τον Κορέα, ως φορέα επαναφοράς του ανθρωπισμού στο κέντρο του πολιτικού διαβήματος, απεδείχθη αήττητη. Οι πολίτες ταυτίστηκαν με το σαραντάρη υποψήφιο πρόεδρο και τον εξέλεξαν πανηγυρικά. Σχημάτισε κυβέρνηση με μικρό μέσο όρο ηλικίας, γύρω στα 35, με 60% γυναίκες και συμμετοχή αυτοχθόνων. Το πρώτο διάταγμά του αφορούσε στη μείωση του μισθού του. Έφτιαξε νέο Σύνταγμα, που ο λαός του Ισημερινού ενέκρινε σε δημοψήφισμα, με 78%, και το οποίο μου δίνει ο πρέσβης με αίσθημα μεγάλης περηφάνιας. Το Σύνταγμα εισάγει νέα δικαιώματα, όπως το δικαίωμα των πολιτών σε μια καλή ζωή, το δικαίωμα στο νερό και στην προστασία του φυσικού τους περιβάλλοντος. Ο Κορέα απομάκρυνε εντός δέκα μηνών τις ναυτικές βάσεις των ΗΠΑ, που δεν μπορούν να είναι τίποτα άλλο από εν δυνάμει εργαλείο επέμβασής τους στα εσωτερικά των χωρών της υποηπείρου, και ενέταξε στη χώρα στο φιλόδοξο σχέδιο λατινοαμερικανικής ολοκλήρωσης, την ALBA («Mπολιβαριανή Συμμαχία για τη Λατινική μας Αμερική»). Η Ουάσιγκτον άρχισε να λέει ότι οδηγεί τον Ισημερινό στον «κομουνισμό». Φιλολαϊκή πολιτική Για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας, οι φτωχοί είδαν μια κυβέρνηση που τους υπερασπιζόταν. Η κοινωνικο-oικονομική πολιτική του Κορέα περιέλαβε την κατάργηση των αντεργατικών νόμων, τη λήψη υπόψη των αποφάσεων των ίδιων των εργαζομένων και της κοινωνίας στους τομείς της γεωργίας και των κοινωνικών υπηρεσιών, τη μη επιβολή νέων φόρων στους φτωχούς, την αύξηση των αμοιβών της εργασίας, μέτρα εναντίον των τραπεζών και ιδίως απαγόρευση αύξησης των επιτοκίων και παροχή ρευστότητας στους μικροϊδιοκτήτες για την ανάπτυξη μικροεπιχειρήσεων, έμφαση στην εκπαίδευση, την υγεία και την αγροτική παραγωγή. Η κυβέρνηση δημιούργησε ένα υπουργείο Μετανάστευσης και υιοθέτησε κίνητρα για την επιστροφή των δύο εκατομμυρίων που βρίσκονται στο εξωτερικό. Κάθε Σάββατο ο Κορέα βρίσκεται σε ένα διαφορετικό μέρος της χώρας και μιλά στο λαό κάνοντας τον απολογισμό της κυβερνητικής δράσης. Η ομιλία του μεταδίδεται από την τηλεόραση με πολύ μεγάλη τηλεθέαση. Τώρα, το νέο μέτωπο του Κορέα είναι τα ιδιωτικά ΜΜΕ, που, όπως θα ανέμενε κανείς, υποστηρίζουν την ολιγαρχία της χώρας και συνδέονται με την πολιτική των ΗΠΑ. Η κυβέρνηση πρότεινε τη νομοθετική απαγόρευση στους ιδιοκτήτες ΜΜΕ να είναι και μέτοχοι ιδιωτικών επιχειρήσεων. Το νομοσχέδιο επιβάλλει, επίσης, ένα μίνιμουμ υποχρεώσεων στα ΜΜΕ, σε ό,τι αφορά στην υποχρέωση για ορθή πληροφόρηση των τηλεθεατών και την προστασία των παιδιών. Η κυβέρνηση διεξήγαγε δημοψήφισμα για το θέμα αυτό, που κέρδισε με τη σχετική πλειοψηφία του 44%. «Kαι πώς τα χρηματοδοτήσατε όλα αυτά;» ρωτάω τον Πόνσε. «Με την αλλαγή της κατεύθυνσης που διοχετεύονταν μέχρι τότε τα πετρελαϊκά και φορολογικά έσοδα, την αναδιοργάνωση του κρατικού μηχανισμού, τη διακοπή της λεηλασίας των πόρων της χώρας». Χρειάστηκε, βέβαια, να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του χρέους. Ο Κορέα διακήρυξε ότι αναγνωρίζει το νόμιμο εξωτερικό χρέος, όχι όμως αυτό που πήγε στις τσέπες των αξιωματούχων. Οι τράπεζες ζήτησαν επαναδιαπραγμάτευση. Αποπληρώθηκε τμήμα του χρέους με μικρότερα επιτόκια. Στις 30 Σεπτεμβρίου του 2010, αστυνομικοί που διαμαρτύρονταν για μισθολογικά τους θέματα συνέλαβαν τον πρόεδρο Κορέα. Λίγο αργότερα, πολεμικά αεροσκάφη άρχισαν να κόβουν βόλτες πάνω από την πρωτεύουσα του Ισημερινού, οι Ένοπλες Δυνάμεις του οποίου, χρόνια εκπαιδευόμενες από τις ΗΠΑ, δεν μοιάζουν ενθουσιασμένες με τον πρόεδρο. Μαθαίνοντας τη σύλληψη του Κορέα, ο λαός του Ισημερινού βγήκε μαζικά στους δρόμους και τον απελευθέρωσε το βράδυ της ίδιας μέρας. Η πρώτη ενέργεια του προέδρου, μετά το μίνι πραξικόπημα, ήταν η απέλαση του Αμερικανού πρέσβη. Η αλληλεγγύη της Κούβας Πολλοί πιστεύουν ότι οι Κορέα, Μοράλες, Τσάβες δεν θα ζούσαν, αν οι κουβανικές υπηρεσίες, που φημίζονται ως από τις καλύτερες στον κόσμο, δεν συνέδραμαν στην ασφάλειά τους. Διακριτικά, ο πρέσβης περιορίζεται να πει: «Νιώθουμε πολύ έντονα την αλληλεγγύη της Κούβας». «Οι χώρες της ALBA συνιστούν απειλή για την αυτοκρατορία. Αλλά δεν υπάρχει άλλος δρόμος για να ελευθερωθούμε, από το δρόμο του Έβο (Μοράλες, πρόεδρος της Βολιβίας), του Τσάβες, του Κορέα», λέει ο Πόνσε, που υπογραμμίζει τη σημασία των αναπτυσσόμενων τώρα σχεδίων συνεργασίας και περιφερειακής ολοκλήρωσης της Λατινικής Αμερικής, όπως είναι η ALBA, η Ένωση Κρατών της Νότιας Αμερικής (UNASUR) και, ιδίως, το νέο σχέδιο μιας Κοινότητας Κρατών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής (SELAC). Έχει αρχίσει η χρήση νέας νομισματικής μονάδας, του sucre, για τις ανταλλαγές μεταξύ των χωρών της περιοχής, αν και το πείραμα είναι ακόμα στην αρχή του. Ένα πείραμα επαναστατικό, αν οδηγήσει στη μερική τουλάχιστον απελευθέρωση από τη νομισματική δικτατορία ΗΠΑ ή ΕΕ. Εδώ και δέκα χρόνια έχει ξεσπάσει μια «επιδημία» αριστερών κυβερνήσεων που ανεβαίνουν στην εξουσία των χωρών της Λατινικής Αμερικής, αναπόφευκτη αντίδραση σε δύο δεκαετίες νεοφιλελευθερισμού και διαχείρισης από το ΔΝΤ, με μέτρα αντίστοιχα αυτών που εφαρμόζονται τώρα στην Ελλάδα και τα οποία προκάλεσαν μια άνευ προηγουμένου ιστορική οπισθοδρόμηση και καταστροφή στην ήπειρο. Εκτός των άλλων, οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές είχαν ως συνέπεια και την καταστροφή μεγάλου τμήματος των μεσαίων τάξεων, δηλαδή της πολιτικής βάσης της λατινοαμερικανικής Δεξιάς. «Οι λαοί μας ριζοσπαστικοποιούνται ενστικτωδώς, από ανάγκη. Θέλουν να πολεμήσουν την ολιγαρχία και τα ΜΜΕ που την αντιπροσωπεύουν. Δίνουμε σήμερα τον αγώνα για τη δεύτερη ανεξαρτησία μας». Ο Ισημερινός είναι πολύ διαφορετική χώρα από την Ελλάδα και καμία, άλλωστε, εμπειρία δεν μπορεί να μεταφερθεί αυτούσια. Ο Κορέα και το λαϊκό κίνημα γύρω από αυτόν εμφανίστηκε στο τέλος του λατινοαμερικανικού κύκλου νεοφιλελεύθερης κατεδάφισης, όχι στην αρχή του ευρωπαϊκού, στην οποία, για κακή μας τύχη, πρωταγωνιστούμε, εξαιτίας και των ειδικών προβλημάτων μας, και της εμφάνισης μιας κυβέρνησης ελεγχόμενης από εχθρικές προς την Ελλάδα δυνάμεις. Ο Ισημερινός είναι μια φτωχή χώρα του Τρίτου Κόσμου, όπως θα γίνει και η Ελλάδα, αν εξακολουθήσει καν να υπάρχει ως χώρα – μόνο που η ελπίδα πεθαίνει τελευταία. Τα ελληνικά μεσαία στρώματα ελπίζουν ακόμα να αποφύγουν τη δική τους καταστροφή, αν όχι την καταστροφή της χώρας. Δύο συμπεράσματα βγάζει κανείς από τη σύγκριση Ισημερινού και Ελλάδας: Πρώτον, δεν υπάρχει τρόπος να διακοπεί η καταστροφική πορεία χωρίς αντίσταση και σύγκρουση. Το να κάνει μια χώρα «το καλό παιδί» είναι ο βασιλικός δρόμος για την καταστροφή, όπως ιδιαίτερα καταφέραμε να αποδείξουμε στην Ελλάδα. Δεύτερον, προϋπόθεση σωτηρίας είναι η εμφάνιση μη διεφθαρμένου, αξιόπιστου, σοβαρού πολιτικού προσωπικού, ικανού να εκφράσει μια κινητοποιημένη κοινωνία γύρω από σοβαρές ιδέες. Απέχουμε ακόμα πολύ στην Ελλάδα. «Τι θα συμβουλεύατε τους Έλληνες;» ρωτάω τον Πόνσε, που λέει: «Nα μην σταματήσετε τη λαϊκή κινητοποίηση προτού αλλάξετε την κυβέρνηση. Και να αποφύγετε το σενάριο της Αιγύπτου, που άλλαξε η κυβέρνηση, αλλά προδόθηκε μετά ο λαός. Ο λαός θα βρει τελικά το δρόμο του».