Αναζήτηση

Τρίτη 19 Νοεμβρίου 2013

Ένα ταξίδι ιστορίας της Κρήτης, μέσω των ελεγειακών μουσικών της παραδόσεων δια μέσου των αιώνων.



".....Την συνέχεια αυτή μπορεί κανείς να την ανιχνεύσει και στην τέχνη. Οι πιο περίφημες τοιχογραφίες της Κρήτης είναι εκείνες που ήρθαν στο φως (και έτυχαν αμφιλεγόμενης αποκατάστασης) στην Κνωσό από τον Έβανς. Όμως, εκείνο που είναι πιο εντυπωσιακό, είναι ο τρόπος με τον οποίο μοτίβα από εκείνες τις τοιχογραφίες επανεμφανίζονται στους τοίχους βυζαντινών ναών, 3.000 χρόνια αργότερα: Ο νεαρός, καμαρωτός Άγιος Γεώργιος, καβάλα στο λευκό του πολεμικό άτι, στον ναό της Παναγιάς Κεράς, νότια του Αγίου Νικολάου, είναι τόσο «ελληνικός», όσο και οι νεαροί Μινωίτες που πηδούν πάνω από τις ράχες των ταύρων. Το ίδιο ισχύει και για τον εντυπωσιακά ωραίο Άγιο Δημήτριο που φορά πανοπλία, έχει ένα τόξο κρεμασμένο στον ώμο κι ένα σκουλαρίκι που γυαλίζει στο δεξί του αυτί, κάνοντάς τον να μοιάζει με δανδή."


Βοσκαρουδάακι αμούστακο
Βοσκαρουδάακι αμούστακο


 Άρθρο του William Dalrymple στους Financial Times.

Πριν δυο χρόνια, ένα εκπληκτικό δισκάκι έτυχε να πέσει στα χέρια μου, ενώ έψαχνα αδιάφορα στοίβες με CD σε ένα δισκοπωλείο στην Κωνσταντινούπολη. Στο εξώφυλλό του υπήρχε μια όμορφα σκαλισμένη αχλαδόσχημη λύρα, φτιαγμένη από ξύλο μουριάς και στολισμένη με περίτεχνη ένθετη διακόσμηση φιλιγκράν. Παρόμοιο μουσικό όργανο δεν είχα ξαναδεί παρά μόνο μια φορά, πριν χρόνια, στο πέρασμά μου από την Ανατολία, ενώ ήμουν στον Δρόμο του Μεταξιού, καθ’ οδόν για την Κίνα. Τότε, έτυχε να ακούσω δυο ηλικιωμένους Έλληνες του Πόντου, από την περιοχή της Τραπεζούντας, να παίζουν ποντιακή λύρα. Θυμάμαι, αμέσως λάτρεψα την μελαγχολική, συγκινητική και παράδοξα «άχρονη» μουσική που έπαιζαν τα δύο αυτά αδέλφια, η οποία έμοιαζε να περικλείει στις κατιούσες βυζαντινές μακάμ κλίμακές της, αλλά και στις σαρωτικές, «πριονωτές» δοξαριές της, όλη την τραγωδία που έζησαν οι Έλληνες της Μικράς Ασίας. Μόλις έφτασα σπίτι, έβαλα το CD που είχα αγοράσει κατευθείαν στον φορητό μου υπολογιστή, ελπίζοντας να ακούσω ξανά αυτού του είδους την μουσική.
Η μουσική που άκουσα, πράγματι, συγγένευε στενά με την ποντιακή μουσική, όμως ήταν πολύ πιο γεμάτη και ολοκληρωμένη σε σχέση με τον ωμό ήχο που θυμόμουν. Ήταν μια εξαίρετη ηχογράφηση, στην οποία ο θρηνητικός ήχος μιας ελληνικής όρθιας λύρας αντισταθμιζόταν από εκείνον μιας απλής καλαμένιας φλογέρας, για την οποία ο Patrick Leigh Fermor, στο βιβλίο τουΜάνη (που μάς μεταφέρει συνειρμικά στην Πελοπόννησο της δεκαετίας του ’50), αναφέρει ότι παιζόταν από τους βοσκούς στα βουνά. Όσο για τα κρουστά της ηχογράφησης, ήταν περσικά daffs με μεταλλικούς κρίκους, καθώς και μπεντίρ. Σε ορισμένα κομμάτια, ο οξύς, μεταλλικός ήχος από το χτύπημα στις χορδές κάποιου είδους σαντουριού, συνυφαινόταν με το τσίμπημα ενός οργάνου που ακουγόταν σαν λαούτο ή ούτι. Αυτή η ενορχήστρωση «μετέφερε» την μουσική βαθύτερα στην Ανατολή, πιο πέρα κι από τα σύνορα της Περσίας, στα πέρατα των ερήμων της Συρίας και του Ιράκ. Κι όμως, προς έκπληξή μου, η ηχογράφηση είχε γίνει καταμεσής της Μεσογείου, εντός Ευρώπης! Ήταν από την Κρήτη.

Κώστας Μουντάκης
Κώστας Μουντάκης


Το όργανο αυτό, η κρητική λύρα, είναι το πιο πεπλατυσμένο και ελαφρώς μεγαλύτερο, αιγαιακό ξαδελφάκι της φιαλόσχημης ποντιακής λύρας. Όσο για το CD, με τίτλο Orion, που έμελλε να γίνει το αγαπημένο μου εκείνης της χρονιάς, αποτελεί έργο του λαμπρού νεαρού λυράρη Στέλιου Πετράκη. Όσο περισσότερο το άκουγα, τόσο περισσότερο ήθελα να συναντήσω τον Πετράκη και να γνωρίσω το περιβάλλον του, το οποίο δημιούργησε αυτή την ελεγειακή μουσική παράδοση, που ακουγόταν τόσο παράξενα «μεσαιωνική».
Από ό,τι μπόρεσα να καταλάβω στο Διαδίκτυο, ο Πετράκης, ο οποίος δεν ήταν απλώς ο κορυφαίος νεαρός Κρητικός λυράρης, αλλά και ένας σπουδαίος τεχνίτης, αφού κατασκευάζει ο ίδιος λύρες, ήταν μέλος μιας ομάδας μουσικών που είχαν βρεθεί μαζί με τον αξιόλογο μουσικό, δεξιοτέχνη της λύρας Ross Daly, έναν Ιρλανδό στην καταγωγή και γεννημένο στην Αγγλία «Κρητικό». Στο Χουδέτσι, σε μια ορεινή περιοχή κοντά στο Ηράκλειο, ο Daly είχε δημιουργήσει μια μουσική σχολή – στούντιο ηχογραφήσεων, με την ονομασία Λαβύρινθος, με στόχο την διάσωση και την διάδοση της μουσικής παράδοσης και των μουσικών οργάνων της Κρήτης.
Όλα αυτά μου ακούγονταν τέλεια. Αποφάσισα, λοιπόν, να κλείσω διακοπές στην Κρήτη, έχοντας την κρυφή ελπίδα να καταφέρω να κάνω και την οικογένειά μου να ενδιαφερθεί για αυτή τη μουσική. Τελικά, τους δελέασα να έρθουν μαζί, υποσχόμενος πολυτελείς διακοπές σε κάποια ωραία βίλα, με υπέροχες παραλίες και ταβερνάκια, ελπίζοντας ότι τα βράδια, που οι άμυνές τους θα ήταν πεσμένες, θα με ακολουθούσαν και σε κάποιες συναυλίες. Η αλήθεια είναι ότι τα παιδιά μου, έχοντας κατά καιρούς έρθει μαζί μου με το ζόρι σε ταξίδια ανά τον κόσμο -σε Ινδία, Αίγυπτο, Ελλάδα, Τουρκία- με τα χρόνια έμαθαν να ανέχονται το μουσικό μου γούστο και, πλέον, κάποιες από αυτές τις μουσικές που γνώρισαν, βρίσκονται στα iPods τους. Έτσι, μέσω της Five Star Greece (που πρακτορεύει μοναδικής ομορφιάς ιδιοκτησίες σε όλο το Αιγαίο) κλείσαμε την Villa Oulos, ένα πανέμορφο «παλατάκι» με κόκκινα κεραμίδια, στα βράχια της Ελούντας, στην βόρεια ακτή του νησιού, καθώς και τις πτήσεις μας.

Το πρώτο πράγμα που παρατηρείς μόλις προσγειωθείς στην Κρήτη είναι η απίστευτα μεγάλη κλίμακά της. Αν και δεν είναι παρά το πέμπτο μεγαλύτερο νησί της Μεσογείου (η Σικελία, η Κορσική, η Κύπρος και η Σαρδηνία είναι μεγαλύτερες από την Κρήτη), κανένα από αυτά δεν έχει τόσο μακρύ, «αυστηρό» ορίζοντα, ενώ, επιπλέον, πέντε «σκυθρωπές» οροσειρές μοιράζουν το εσωτερικό της. Αυτά τα δύο στοιχεία, σε συνδυασμό με το μεγάλο μήκος της, της προσδίδουν μια αλλόκοτα ηπειρωτική αίσθηση. Καθώς φιδογυρίζεις, ανηφορίζοντας στους ορεινούς δρόμους που οδηγούν στο Οροπέδιο Λασιθίου, περνώντας δίπλα από «καστρόσπιτα» και χαζεύοντας αγριοκάτσικα που βόσκουν δεντρολίβανο και θυμάρι, νιώθεις σχεδόν σαν να βρίσκεσαι στον δρόμο που οδηγεί από την Ταρσό προς τις Κιλίκιες Πύλες, προς τον Βορρά, στην Τουρκία. Αυτά εδώ τα βουνά θυμίζουν έντονα την Ανατολία.
Χαρακτηριστική είναι, επίσης, η πολύ έντονη διαφοροποίηση ανάμεσα στις παραθαλάσσιες, πεδινές περιοχές (που πάντα δέχονταν εισβολές και αποικισμούς, από τους Ενετούς και τους Τούρκους, μέχρι τους Βρετανούς των τουριστικών πακέτων) και το τραχύ, αγροτικό και σχεδόν ανέγγιχτο εσωτερικό του νησιού. Εδώ πάνω στα βουνά, πολλές αρχαίες παραδόσεις της Κρήτης επιβιώνουν αναλλοίωτες. Ίσως το πιο χτυπητό παράδειγμα αποτελεί η γνώση των βοτάνων: Την πρώτη χιλιετηρίδα προ Χριστού, ο Κρητικός σοφός Επιμενίδης εκλήθη από την Κνωσό στην Αθήνα για να εξαγνίσει την πόλη, αξιοποιώντας τις μυστικές του γνώσεις περί των βοτάνων. Επίσης, επιγραφές από τις Θήβες μνημονεύουν ότι ο Αιγύπτιος Φαραώ έστειλε στην Κρήτη δύο ιερείς, ώστε να βρεθεί τρόπος να εξαγνιστεί ο Νείλος. Σήμερα, οι ηλικιωμένοι κάτοικοι των ορεινών χωριών φημίζονται ακόμη σε όλη την Ελλάδα για τις γνώσεις τους πάνω στα θεραπευτικά και τα αποτοξινωτικά βότανα.
Κι όμως, αυτή η συνέχεια αίματος και παραδόσεων απέχει παρασάγγας από κάθε ρομαντική μυθοπλασία. Ο ειδικευμένος στην μινωική Κρήτη αρχαιολόγος Sandy MacGillivray, από το Πανεπιστήμιο Κολούμπια, μου ανέφερε το εξής: Ερευνώντας το DNA σύγχρονων Κρητών, σε σύγκριση με υλικό που προήλθε από οστά που είχε ανασκάψει στο Παλαίκαστρο, στην ανατολική Κρήτη, σε θέσεις που χρονολογούνται στο 2500 π.Χ., συμπέρανε ότι πάνω από το 30% των σύγχρονων Κρητών προέρχονται απευθείας από τους δημιουργούς του πρώτου μεγάλου αστικού και εμπορικού πολιτισμού της Ευρώπης.

Την συνέχεια αυτή μπορεί κανείς να την ανιχνεύσει και στην τέχνη. Οι πιο περίφημες τοιχογραφίες της Κρήτης είναι εκείνες που ήρθαν στο φως (και έτυχαν αμφιλεγόμενης αποκατάστασης) στην Κνωσό από τον Έβανς. Όμως, εκείνο που είναι πιο εντυπωσιακό, είναι ο τρόπος με τον οποίο μοτίβα από εκείνες τις τοιχογραφίες επανεμφανίζονται στους τοίχους βυζαντινών ναών, 3.000 χρόνια αργότερα: Ο νεαρός, καμαρωτός Άγιος Γεώργιος, καβάλα στο λευκό του πολεμικό άτι, στον ναό της Παναγιάς Κεράς, νότια του Αγίου Νικολάου, είναι τόσο «ελληνικός», όσο και οι νεαροί Μινωίτες που πηδούν πάνω από τις ράχες των ταύρων. Το ίδιο ισχύει και για τον εντυπωσιακά ωραίο Άγιο Δημήτριο που φορά πανοπλία, έχει ένα τόξο κρεμασμένο στον ώμο κι ένα σκουλαρίκι που γυαλίζει στο δεξί του αυτί, κάνοντάς τον να μοιάζει με δανδή.
Τέτοιες συνέχειες μπορούν, όμως, να αποδειχτούν παραπλανητικές. Ο πληθυσμός και οι πεποιθήσεις των Κρητικών έχουν υποστεί ριζικές αλλαγές από το τέλος της Τουρκοκρατίας, όταν 60% του πληθυσμού, καθώς και σχεδόν το 100% των κατοίκων των πόλεων ήταν μουσουλμάνοι. Πολλοί επέλεξαν να αλλαξοπιστήσουν και να γίνουν Χριστιανοί τα χρόνια του ελληνικού εθνικισμού, από την δεκαετία του 1860 και εξής, ενώ μεγάλο μέρος του μουσουλμανικού πληθυσμού απελάθηκε το 1922, στο πλαίσιο της δραματικής ανταλλαγής των πληθυσμών που ακολούθησε την νίκη του Ατατούρκ επί των ελληνικών στρατευμάτων που εισέβαλαν στην Τουρκία.
Οι Κρητικοί μουσουλμάνοι μετοίκησαν στην Ανατολία και η Κρήτη υποδέχτηκε τους χριστιανούς κατοίκους των χωριών που απελάθηκαν από την Καππαδοκία. Οι τουρκόφωνοι Καππαδόκες δεν έχουν ακόμη γίνει πλήρως αποδεκτοί από τους Κρήτες, αφού μέχρι και σήμερα τους αποκαλούν «Τούρκους». Ο Ross Daly, όταν πήγα στον Λαβύρινθο για να τον συναντήσω, μου είπε ότι μόλις την προηγούμενη εβδομάδα ο δήμαρχος του Δήμου Καζαντζάκη πέρασε, συμβολικά, μια νύχτα στο «τουρκοχώρι» Δαμάνια, επειδή κάποιοι είχαν αρχίσει να παρενοχλούν τους «μετανάστες» και να καίνε τις σοδιές τους.
Ο Daly και ο Πετράκης (όμορφος, ολιγόλογος και με εντυπωσιακά νεανική παρουσία) κάθονταν σε μια ταβέρνα απέναντι από τα στούντιο του Λαβυρίνθου. Από την άλλη μεριά του τοίχου ακούγονταν ραμπάμπ και ούτι, εν ώρα πρόβας. Καθίσαμε, λοιπόν, εκεί πίνοντας ρακή και συζητώντας την ιστορία του μουσικού οργάνου που και οι δύο λάτρευαν. Μου εξήγησαν ότι η κρητική λύρα δεν έχει σχέση με την αρχαία ελληνική λύρα, που μοιάζει με άρπα, αλλά ότι σχετίζεται με την οικογένεια των τοξωτών οργάνων που απαντούν από την Περσία και την Τουρκία μέχρι την Μακεδονία και την Βουλγαρία. Μου είπαν, επίσης, ότι, ενώ υπάρχουν αναφορές για όρθια τοξωτά όργανα στην Θράκη, στις περιγραφές του Πέρση ταξιδευτή του 9ου αιώνα Ibn Khordadbeh, δεν υπάρχει καμία καταγραφή οργάνου που προσομοιάζει με την σύγχρονη κρητική λύρα, μέχρι τις αρχές του 18ου αιώνα. Αν και σήμερα, λοιπόν, θεωρείται ως το κατεξοχήν κρητικό μουσικό όργανο, εντούτοις είναι, κατά πάσα πιθανότητα, μια σχετικά πρόσφατη «εισαγωγή», από εκείνη την περίοδο. Η πιο αρχέγονη μορφή λύρας που διασώθηκε στο νησί και που τώρα βρίσκεται στο Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Οργάνων, χρονολογείται μόλις στο 1743, ενώ πολλές από τις πιο φημισμένες μελωδίες της κρητικής λύρας ανιχνεύονται σε παραλλαγές και σε άλλα μέρη του παλιού οθωμανικού κόσμου, ιδίως στην Συρία και την Τουρκία.

Θανάσης Σκορδαλός
Θανάσης Σκορδαλός


«Η σημερινή κρητική μουσική παράδοση προέρχεται από την ύπαιθρο», μου εξήγησε ο Daly. «Επί Τουρκοκρατίας, οι πόλεις στην Κρήτη ήταν μουσουλμανικές. Όταν οι μουσουλμάνοι εγκατέλειψαν το νησί, πήραν μαζί και τις μουσικές τους παραδόσεις. Έτσι, η μουσική που έχουμε σήμερα, όπως για παράδειγμα οι συρτοί χοροί, προέρχεται από τα ορεινά χωριά. Πολλά, δε, από ό,τι παίζεται σήμερα προέρχονται από δύο ή τρεις δεξιοτέχνες δασκάλους, ιδίως από εκείνον που δίδαξε κι εμάς τους δυο, τον Κώστα Μουντάκη». Πράγματι, τον Πετράκη τον έστειλε στον Μουντάκη ο πατέρας του, όταν ήταν τεσσάρων ετών, ενώ ο Ross μαθήτευσε κοντά του επί 16 χρόνια.
Αργότερα, οι δύο σπουδαίοι λυράρηδες με ξενάγησαν στον Λαβύρινθο. Καθώς μου έδειχναν τα εκθέματα στο μουσείο, κάθε λογής έγχορδα όργανα, από κεμεντζέδες μέχρι σιτάρ, το σύνολο των οποίων ο Ross φαινόταν ικανός να παίξει, συναντήσαμε ομάδες σπουδαστών που έκαναν εξάσκηση. Στο τέλος της ξενάγησης, ο Daly και ο Πετράκης κάθισαν στον διάδρομο της κύριας εισόδου και ξεκίνησαν, χαλαρά, να γρατζουνούν τις λύρες τους. Σιγά-σιγά, κι άλλοι μουσικοί ήρθαν στην παρέα και άρχισαν να τζαμάρουν μαζί τους. Μέσα σε μισή ώρα, ο προθάλαμος είχε γεμίσει με μουσικούς που έπαιζαν όλοι μαζί. Το επόμενο βράδυ, ο Πετράκης μάς πήρε μαζί του στο εκπληκτικό ενετικό φρούριο στην παραλία του Ρεθύμνου, όπου θα εμφανιζόταν. Εκείνο το καλοκαίρι ήταν κλεισμένος σχεδόν κάθε βράδυ. Όπως μας είπε: «η λύρα, από ό,τι φαίνεται, εμφανίζει άνοδο».
Η συναυλία έλαβε χώρα στον ανοιχτό χώρο κάτω από τις πολεμίστρες του φρουρίου, με την σκηνή να πλαισιώνεται από τους ασπρισμένους θόλους ενός παλιού τζαμιού και ενός εξίσου παλιού τουρκικού χαμάμ. Την ώρα που φτάσαμε και οι 500 θέσεις ήταν ήδη πιασμένες, εκτός από εκείνες της πρώτης σειράς. Όταν ρωτήσαμε εάν ήταν ελεύθερες, μας είπαν ότι προορίζονταν για τους επισήμους, οι οποίοι έκαναν «θεαματική» είσοδο λίγο πριν αρχίσει η συναυλία. Ο τοπικός αρχιεπίσκοπος, με την εντυπωσιακή γενειάδα του, συνοδευόταν από ρασοφόρους μητροπολίτες, ηγουμένους και μοναχούς, με ψηλά καπέλα και χυτά άμφια.
Τότε, η μουσική ξεκίνησε. Ο Πετράκης ήταν ο μόνος που έπαιζε λύρα, συνοδευόμενος από τέσσερις μουσικούς με διπλόχορδο κρητικό λαούτο και έναν στα κρουστά, που έπαιζε μπεντίρ. Η λύρα οδηγούσε την μελωδία, ενώ το  ρυθμικό παίξιμο των λαούτων είχε ένα ηχητικό αποτέλεσμα σχεδόν κρουστού οργάνου, καθώς ήταν σαν να αντηχούσε στο χτύπημα του μπεντίρ. Ο ρυθμός χτιζόταν ανεβαίνοντας προοδευτικά, σε έναν επαναλαμβανόμενο εκστατικό χορό. Καθώς το δοξάρι πήγαινε μπρος-πίσω, ο ήχος έμοιαζε να ταξιδεύει πίσω στον χρόνο, ανά τους αιώνες: Ξαφνικά, μπορούσες να φανταστείς αυτό το είδος αρχοντικής, ελεγειακής μουσικής να παίζεται στον Μυστρά, το τελευταίο βυζαντινό προκεχωρημένο φυλάκιο, που είχε απομείνει στην Πελοπόννησο για να απωθήσει την οθωμανική προέλαση, ενώ την ίδια ώρα πυρσοί τρεμόπαιζαν και τα άλογα του βυζαντινού ιππικού μεταπατούσαν νευρικά μέσα στους στάβλους τους. Στο τέλος της συναυλίας, το πλήθος σηκώθηκε όρθιο και καταχειροκρότησε τους μουσικούς, ενώ ο αρχιεπίσκοπος έβγαλε έναν μακρύ λόγο και αγκάλιασε τον Πετράκη.
«Οι Κρητικοί λατρεύουν αυτό το όργανο», μου είπε ο Πετράκης μετά, πίνοντας μια ρακή. «Είναι κάτι στον τρόπο που κάνει τους ανθρώπους χαρούμενους, να θέλουν να χορέψουν ή μερικές φορές ακόμα και να κλάψουν. Κανένα άλλο όργανο δεν έχει τέτοια επίδραση. Η λύρα έχει στ’ αλήθεια κάτι το μαγικό».


Πηγη: http://www.steliospetrakis.com


(μετάφραση : Εύα Πετροπούλου)

Σάββατο 26 Οκτωβρίου 2013

Δήμος Μούτσης, ο μεστός δημιουργός

Συντάκτης: Δανάη Λιάκου

Δήμος Μούτσης, ο μεστός δημιουργός
Κρατώντας στα χέρια του το βιβλίο της ψυχής του, εδώ και 40 περίπου χρόνια ο Δήμος Μούτσης ξεφυλλίζει μία μία τις σελίδες του, μετουσιώνοντάς τες σε καλλιτεχνική δημιουργία. Με βήμα στακάτο και γρήγορο περπατάει απάνω στον κυκλικό άξονα της ιστορίας σαν σε ξύλινο πάτωμα που τρίζει, καταφέρνοντας να απομονώσει το τρίξιμο της εξουσίας και να ακούσει προσεκτικά τη φωνή της κοινωνίας. Ερμηνεύει με το δικό του τρόπο τα σημεία της εκάστοτε εποχής και μέσα στην ηχηρή μοναξιά του στίχου παίζει με τη σιωπή της μουσικής, επιδιώκοντας να δονήσει  και να σπρώξει παραπέρα τη βάρκα του χρόνου. Ο ίδιος έχει πει: « Η τέχνη χωρίς «εναντίον» είναι φρούριο.». Η δική του έκφραση μέσω αυτής είναι το απολύτως «σκεπτόμενο» απονενοημένο διάβημα ενός τρελού στη δίνη του κυκλώνα της ζωής.
Σε μια προδιαγεγραμμένη πορεία
Ο Δήμος Μούτσης γεννήθηκε στις 2 Αυγούστου 1938 στον Πειραιά. Μεγάλωσε αρκετά φτωχά και δύσκολα σε μια οικογένεια χωρίς ιδιαίτερες καλλιτεχνικές ρίζες. Χάνει τον πατέρα του πολύ νωρίς και ουσιαστικά μεγαλώνει με την μητέρα του, η οποία ακούει την επιθυμία του για μουσική και στην ηλικία των 6-7 ετών τον γράφει στο δημοτικό ωδείο του Πειραιά. Καταπιάνεται αρχικά με το βιολί. Όπως ο ίδιος έχει πει: «Από τότε ξεκίνησα να υπάρχω και να ζω.». Συνεχίζει τις σπουδές του στο Ωδείο Αθηνών. Μέχρι και τα 25 του χρόνια ζει σε ένα παράλληλο σύμπαν. Όλος του ο κόσμος είναι αυτός ο γραφικός χώρος του ωδείου με τον κήπο ακούγοντας και παίζοντας συμφωνική κυρίως μουσική για ατέλειωτες ώρες, απολύτως απορροφημένος. Σ’ αυτό το φυτώριο νέων ταλέντων και την πηγή δημιουργικής ενέργειας, τον πρωταγωνιστικό ρόλο έχει η κλασική μουσική και η αρμονία ενώ τα άλλα είδη αποτελούν κάτι εντελώς άγνωστο στα αυτιά των προσηλωμένων με θρησκευτική ευλάβεια σπουδαστών του.
Δήμος Μούτσης, ο μεστός δημιουργός Ο εσωτερικός ρυθμός που πάλλεται εντός του γυρίζει τούμπα, όταν ακούει από κάποιο δισκάκι μερικά από τα τραγούδια του Μάρκου Βαμβακάρη όπως είναι η «Φραγκοσυριανή» και «Τα ματόκλαδά σου λάμπουν». Άκουγε κάτι που, ενώ δεν είχε καμία σχέση με κάποια σονάτα ή κάτι άλλο που είχε συνηθίσει να ακούει μέχρι τότε, κι όμως είχε την ίδια δυναμική με τα μεγάλα συμφωνικά έργα. Ήταν τόσο γνώριμος  ήχος και ανακάλυψε κάτι που ούτε ο ίδιος γνώριζε, ότι κουβαλούσε. Ήταν αυτό που αργότερα του είπε ο Νίκος Γκάτσος: «Ο Βαμβακάρης και η συμφωνική μουσική είναι διαφορετικά αλλά έχουν ίση υψηλή ποιότητα.». Ένιωσε πως εξαντλούνται τα όρια της υψηλής αισθητικής και τότε ακριβώς ήταν η στιγμή που αποφάσισε πώς θέλει να γράφει τραγούδια.
«..μα αλλιώς η μοίρα το βουλήθη, πρέπει να στρίψει σε μια κόχη...»
Δήμος Μούτσης, ο μεστός δημιουργός Όντας ακόμα στον πυρετό των ακαδημαϊκών του σπουδών, δέχεται ένα ακόμα γερό «χτύπημα» στην πλάτη, όταν το 1962 παρακολουθεί την παράσταση «Το έργο του νεκρο αδερφού» του Μίκη Θεοδωράκη και με την ερμηνευτική προσέγγιση του Μπιθικώτση. Ταρακουνιέται πολύ και αντιλαμβάνεται προς μεγάλη του έκπληξη, πως τα μπουζούκια δύνανται να φτάσουν τον παλμό της ανθρώπινης ψυχής σε τέτοια επίπεδα. Συχνάζει μαζί με τους φίλους του στο «Μαγεμένο Αυλό» και εκεί γνωρίζει την Εθνική Ελλάδος του πνευματικού κόσμου όπως είναι ο Γκάτσος κι ο Χατζιδάκης. Η απαρχή της καλλιτεχνικής του δημιουργίας τοποθετείται το Δεκέμβρη του 1966, όταν παίζει πολύ σιγά και διακριτικά μια μελωδία, την οποία ακούει ο Χατζιδάκης και του προτείνει να της βάλει στίχους. Είναι το «Μέσα απ’ το παλιό μου σπίτι» που το ερμηνεύει σε πρώτη εκτέλεση ο Μπιθικώτσης.
Η γνωριμία και η φιλία με το Γκάτσο του χαρίζει μια αγαστή συνεργασία αλλά πάνω απ’ όλα του σημαδεύει το μυαλό προσδίδοντάς του μια εσωτερική φόρτιση. Ο ίδιος έχει πει για εκείνον: «Ο Γκάτσος με έμαθε να σκέφτομαι και να μεγαλώσω την ικανότητά μου να αντιλαμβάνομαι. Με βοήθησε να καταλάβω το μέγεθος τωνπραγμάτων.». Έτσι, η πρώτη δισκογραφική του εμφάνιση είναι σε στίχους δικούς του και ηχογραφείται το 1968 ο δίσκος «Κάποιο καλοκαίρι». Τρία χρόνια αργότερα έφτασαν στα χέρια του οι εξαιρετικοί στίχοι του Μάνου Ελευθερίου. Έτσι, μέσα σ΄ ένα κλίμα  ανελευθερίας με στόχο την πρόκληση μιας καλλιτεχνικής δυστοκίας, η οποία ευτυχώς δεν επετεύχθη, δημιουργείται ένας δίσκος-σταθμός με τίτλο «Άγιος Φεβρουάριος». Πρόκειται για την πρώτη του δισκογραφική δουλειά, η οποία χαρακτηρίζεται από μια συνοχή και έναν άρρηκτο συμπληρωματικό δεσμό ανάμεσα στα κομμάτια. Είναι η ιστορική συγκυρία που σχετίζεται με την Σμύρνη ως μια κάποτε ευημερούσα και ακμάζουσα πόλη που δυστυχώς χάθηκε για πάντα. Ο Ελευθερίου είχε πει πως η λειτουργία του δίσκου είναι ο συμβολισμός μιας τραγωδίας αλλά και μιας αναγέννησης, στην οποία όλοι εναποθέτουμε τις ελπίδες. Τα κομμάτια είχαν ερμηνεύσει οι τότε νέας κοπής τραγουδιστές Δημήτρης Μητροπάνος και Πέτρη Σαλπέα.
«..ζητώντας κάτι που να μην γίνεται ουρλιαχτό και οφθαλμαπάτη..»
Δήμος Μούτσης, ο μεστός δημιουργός

Με ιδιαίτερο θάρρος και τόλμη επιχείρησε διάφορους ενορχηστρωτικούς πειραματισμούς με εργαλείο τον διαφορετικό ήχο που έβγαινε από το νεοφερμένο όργανο, συνθεσάϊζερ  στην «Τετραλογία». Σ’ αυτό το δίσκο μελοποιεί ποιήματα από μεγάλους ποιητές όπως ο Καβάφης, ο Σεφέρης και άλλοι εκπληρώνοντας σε μεγάλο βαθμό διάφορα απωθημένα στο επίπεδο του συγκερασμού των οργάνων στο άκουσμα μιας μελωδίας. Φειδωλός αλλά πάντα καίριος, με κάποιο διάλειμμα σιωπής τεσσάρων χρόνων,  μέχρι και το 2007 εξέδωσε 21 δίσκους και συνεργάστηκε με σπουδαίους στιχουργούς όπως οι Λευτέρης Παπαδόπουλος, Πυθαγόρας και άλλοι. Τραγούδια του μας έχουν μεταφέρει οι Μανώλης Μητσιάς, Δήμητρα Γαλάνη και άλλοι.
Η συνεργασία με τον αιχμηρό στιχουργό Κώστα Τριπολίτη με το «Φράγμα» αποτέλεσε το κρίσιμο σημείο της πλήρους μεταστροφής του στον ήχο, το ύφος και τη διάθεση και ταυτόχρονα σηματοδότησε και το τραγουδιστικό του ντεμπούτο. Σπουδαία καταγραφή αυτής της συνεργασίας είναι η ερμηνεία της Σωτηρίας Μπέλλου μαζί με τον ίδιο στο «Δε λες κουβέντα», όπου μας εκτινάσσει κυριολεκτικά στον αέρα.



Από τη στιγμή αυτή και έπειτα ο Μούτσης ξεκινάει να γράφει εντατικά και στίχους και ουσιαστικά νιώθει πιο ολοκληρωμένος, σαν τους παλιούς ρεμπέτες που έγραφαν, έπαιζαν και ερμήνευαν οι ίδιοι τα κομμάτια τους. Κόντρα στο συστημικό ρεύμα περνά μέσα από τα προκάτ παραπήγματα της ευκαιριακής μουσικής βιομηχανίας και φτιάχνει τραγούδια σαν αυτά στο «Ενέχυρο» που τολμούν να θέσουν το θέμα της χρεωκοπίας των ανθρώπινων σχέσεων και των ιδεών, προκαλώντας αμηχανία στους γύρω. Εντύπωση προκαλεί «ο ΑντώνηςΒ»,κομμάτι που αναφέρεται στο τραγικό τέλος που βρήκε κάποιος φίλος του αυτοπυρπολούμενος.
Δήμος Μούτσης, ο μεστός δημιουργός Καίριος και μαγικός
Με δεινότητα συνθέτει λαϊκά κομμάτια αλλά και ιδιαίτερες μπαλάντες, όπου και στα δυο διατηρεί μια λιτότητα και ένα μέτρο χωρίς όμως ποτέ οι μελωδίες του να μοιάζουν μεταξύ τους. Δίνει ξεχωριστή θέση στο βιολί ενώ οι ενορχηστρώσεις του έχουν οπωσδήποτε την προσωπική του σφραγίδα. Επιδιώκει πάντα το έργο του να έχει λόγο ύπαρξης και να μην επαναλαμβάνεται. Δεν επαναπαύεται στις δάφνες του, όντας διαρκώς εν κινήσει, με στόχο την κατάκτηση της πνευματικότητας και της ευρηματικότητας. Η σούστα πήγαινε μπροστά κι ο μάγκας τοίχο τοίχο μα όσες φορές η αγάπη του δοκίμασε να φύγει, κατέβαινε στη θάλασσα καράβι για να βρει. Πάντα όμως, γύριζε πίσω και τότε εκείνος με τη συνοδεία μιας φυσαρμόνικας που κλαίει, κοιτούσε την Ερηνούλα του και της έλεγε: «Αύριο πάλι θα ‘ρθω να σε βρω». Εκείνη όμως, κάποιο βράδυ του άφησε το χέρι και χάθηκε στο στένο. Τότε,μ’ ένα παράπονο πικρό πήρε την κιθάρα του να τραγουδήσει για αυτά τα χέρια  που είναι μαχαίρια και του σκίζουν την καρδιά.
Συγκονιστικά επίκαιρος στο «Να!» μιλάει για τα οράματα που λείπουν, το φόβο και την βολή που μας ροκανίζουν τις στιγμές, αποτελώντας τροχοπέδη για την ίδια τη ζωή μας.Ύστερα, μας βάζει μέσα σε ένα όνειρό του, εκεί που οι ελπίδες και οι σκιές του βάδιζουν αμίλητα εμπρός του. Διατηρεί αναλλοίωτη μια φρεσκάδα σε όλα του τα κομμάτια, η οποία όμως βαδίζει χέρι- χέρι με την ωριμότητα. Είναι πρωτότυπος χωρίς όμως επιτηδευμένες προσπάθειες να προκαλέσει. Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος έχει πει για εκείνον: «Λίγο να κάτσει στο πιάνο δίπλα σου και σου αποκαλύπτει μια μεθυστική μελωδία, που σου ομορφαίνει, τουλάχιστον γι΄αυτή την ώρα, τη ζωή.» Λειτουργεί με το ένστικτο και την έμπνευση, όπως αυτή του συμβαίνει σε ανύποπτο χρόνο. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν αναλώνεται σε ανούσια και εύκολα δισκογραφικά εγχειρήματα.
Δήμος Μούτσης, ο μεστός δημιουργός
Μια παράξενα γοητευτική προσωπικότητα ....

Με έναν ιδιόρρυθμο χαρακτήρα επέλεξε να μείνει φανερά έξω από το κύκλωμα υψώνοντας φωνή μόνο, όταν έχει κάτι ουσιαστικό να πει. Αγαπάει πολύ το διάβασμα και τη ζωγραφική. Ζει λίγο πιο έξω από την Αθήνα μαζί με τη συζυγό του, προτιμώντας την ησυχία. Πρόκειται για έναν περήφανο άνθρωπο με αληθινά ξεσπάσματα ψυχής που καταγράφονται εδώ και πολλά χρόνια στα τεφτέρια της καλλιτεχνικής ζωής αυτού του τόπου. Με τραγούδια που συνοδεύουν κάθε προηγούμενη και κάθε επόμενη γενιά σαν φωτεινός σηματοδότης του προσωπικού μας δρόμου, μας ανεβάζει ένα βήμα πιο κοντά στον βουνό της ζωής.
Ο Δήμος Μούτσης μέσα από τα μεταλλικά συνθήματα των μικροφώνων κατορθώνει να αποτυπώσει το δικό του σύνθημα. Επιδιώκει να μεταφέρει το φύσημα του καθαρού αέρα, όπως αυτό ξεπηδά από τα πνευμόνια μιας κοινωνίας μονίμως ζαλισμένης από τον καπνό της πυρπολημένης συνείδησης. Είναι το δύσκολο σαν μια αφορμή για ουσιαστική σκέψη και αληθινό αγώνα. Μας δείχνει πως μόνο μέσα από μια άνιση και ανώμαλη διαδρομή, είμαστε σε θέση να προσέξουμε το λουλούδι που συναντάμε στο δρόμο μας και να ξέρουμε ότι μπορούμε να το μυρίσουμε, χωρίς να χρειαστεί να το κόψουμε. Γιατί κανείς δεν ξέρει αν θα συναντήσουμε άλλο στο μονοπάτι που τραβήξαμε 


Τρίτη 15 Οκτωβρίου 2013

Καθαρές κουβέντες από τον Γ. Κατρούγκαλο

Χωρίς να χάσει ούτε στιγμή την ψυχραιμία του, παρ' όλο το λεκτικό λιντσάρισμα που επιχειρήθηκε απ' όλους σχεδόν τους καλεσμένους της εκπομπής πρωτοστατούντος του παρουσιαστή της, ο Γ. Κατρούγκαλος, Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, με εντελώς μειλίχιο τρόπο και τεκμηριωμένα επιχειρήματα έβαλε τα πράγματα στην θέση τους σχετικά με όλη αυτή την μπουρδολογία που ακούμε αυτές της μέρες για την βία.
Το βίντεο που παραθέτουμε είναι σχετικά μεγάλο --διαρκεί 15 λεπτά- αλλά αξίζει πιστεύουμε να το παρακολουθήσετε και πάνω απ΄ όλα να «θαυμάσετε» την αντίδραση που εισέπραξε από «διανοούμενος» αλλά και από τον Μιχελάκη της Ν.Δ όπως και από τον Πάγκαλο.
Σε εμφανή αμηχανία ο Πρετεντέρης συνεργούσε ώστε ο Γ. Κατρούγκαλος να μην μπορεί να ολοκληρώσει την άποψη του, επιτρέποντας να τον διακόπτουν συνέχεια.

http://youtu.be/tjm-JwKeeWc

Τρίτη 20 Αυγούστου 2013

Κυριακή 11 Αυγούστου 2013

ΟΙ ΜΥΘΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΥΒΑ


Ο Γκρεμιστής αναδημοσιεύει από το vima.gr (04/10/1998)ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον, βιωματικό και επίκαιρο άρθρο-λόγω και της μνημονιακής επέλασης στην Δημόσια δωρεάν υγεία- της Μίκας Χαρίτου-Φατούρου, καθηγήτριας της Ψυχολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το οποίο, μεταξύ άλλων, παραθέτει εξαιρετικά ενδιαφέροντα στοιχεία σχετικά με την λειτουργία του Εθνικού Συστήματος Υγείας της Κούβας τα οποία θα μπορούσαν να ληφθούν υπόψη και να πραγματοποιηθούν, χωρίς ιδιαίτερο κόστος ή/και δυσκολίες από μια κυβέρνηση της Αριστεράς.
Ολόκληρο το επίκαιρο άρθρο της Μίκας Χαρίτου-Φατούρου υπό τον τίτλο: «Οι μύθοι για την Κούβα» έχει ως εξής:





Της ΜΙΚΑΣ ΧΑΡΙΤΟΥ-ΦΑΤΟΥΡΟΥ*


Πολλοί μύθοι κυκλοφορούν για τη ζωή στην Κούβα: για τη φτώχεια και την απελπισία του κόσμου, τον ουτοπιστικό ρομαντισμό του Τσε Γκεβάρα• την αντοχή του Φιντέλ Κάστρο που πέθανε ή πεθαίνει, που επιμένει να διοικεί ενώ δεν τον θέλει ο λαός• τα σπίτια τους που καταρρέουν γιατί δεν έχουν χρήματα να τα διορθώσουν ή να χτίσουν καινούργια• τα αυτοκίνητά τους που είναι παμπάλαια γιατί δεν μπορούν να αγοράσουν καινούργια λόγω φτώχειας και εξαιτίας του αποκλεισμού που έχει επιβάλει από τη δεκαετία του '60 στη χώρα η Βόρειος Αμερική, όπως αποκαλούν όλοι οι Νοτιοαμερικανοί τις ΗΠΑ• και για το ότι όπου να 'ναι το καθεστώς θα πέσει.
Μια επίσκεψη όμως στην Κούβα, όχι απλά τουριστική, δίνει μιαν άλλη γεύση της πραγματικότητας. Προ καιρού την επισκέφθηκα μαζί με καθηγητές από τη Βρετανία, την Ισπανία, τη Βραζιλία και το Περού στα πλαίσια του ευρωπαϊκού προγράμματος Alpha, ενός προγράμματος συνεργασίας πανεπιστημίων της Ευρωπαϊκής Ενωσης (Βρετανία, Ισπανία, Ελλάδα) και της Λατινικής Αμερικής (Βραζιλία, Περού, Κούβα). Στο τέλος των 20 ημερών που μείναμε εκεί όλοι είχαμε αποφασίσει να στείλουμε στην Κούβα υποψήφιους διδάκτορές μας με υποτροφίες 10 μηνών τις οποίες προσφέρει το πρόγραμμα για να μελετήσουν το εθνικό σύστημα υγείας της χώρας, το οποίο θεωρήσαμε ότι είναι ίσως το καλύτερο στον κόσμο και για το οποίο ελάχιστα έχουν γραφεί.
Σύμφωνα με τους συναδέλφους μας κουβανούς καθηγητές με τους οποίους συνεργαστήκαμε, οι δύο κεντρικοί στόχοι, μετά την επικράτηση της επανάστασης, το 1959, ήταν και εξακολουθούν να είναι η παιδεία και η υγεία. Ετσι διαβάζουμε σήμερα σε ένα πανό έξω από την κωμόπολη San Jose: «Χωρίς παιδεία δεν γίνεται επανάσταση, χωρίς παιδεία δεν γίνεται σοσιαλισμός» καθώς διαφημίζουν την ιδεολογία τους όπως συνηθίζουν και όχι την οδοντόπαστά τους.
Θα περιορισθώ όμως εδώ στο Εθνικό Σύστημα Υγείας της Κούβας γιατί αυτό μελετήσαμε. Είναι, όπως θα δούμε, ένα σύστημα πρόληψης, γι' αυτό και η περίθαλψη είναι πολύ φθηνότερη από το δικό μας ή άλλων χωρών της Δύσης.
Η Κούβα ακολούθησε κατά κύριο λόγο το βρετανικό σύστημα υγείας της πρώτης περιόδου εφαρμογής του με τον «γενικό γιατρό» (general practitioner). Το βελτίωσε όμως καθιερώνοντας στις αρχές της δεκαετίας του '80 τον «οικογενειακό γιατρό» ο οποίος έχει κυρίως κοινοτικό προσανατολισμό πρόληψης.
Περίπου 80% των φοιτητών της Ιατρικής Σχολής εκπαιδεύονται ως οικογενειακοί γιατροί και η μεγάλη πλειονότητά τους είναι γυναίκες, όχι γιατί τους το επιβάλλουν αλλά γιατί το προτιμούν. Η πανεπιστημιακή παιδεία τους είναι έξι χρόνια βασική εκπαίδευση, ένας χρόνος άσκηση και τρία χρόνια στην ειδικότητα της οικογενειακής γιατρού, κυρίως με άσκηση μέσα σε κοινότητα. Είναι προσανατολισμένη προς τη διατήρηση της υγείας και λιγότερο στην αντιμετώπιση της νόσου στην οικογένεια και στην κοινότητα.
Επισκεφθήκαμε δύο «πολυκλινικές» όπου εργάζονται οι οικογενειακοί γιατροί: μια περιφερειακή, στη γειτονιά Plaza de la Revolution της Αβάνας, και μια κεντρική στην κωμόπολη San Jose, μερικά χιλιόμετρα έξω από την Αβάνα. Η πολυκλινική της Αβάνας, πάνω στην παραλία, έμοιαζε περισσότερο με αθλητικό κέντρο υγείας. Είχε πισίνα όπου είδαμε παιδιά να κολυμπούν και γυμναστήριο το οποίο εκείνη τη στιγμή φιλοξενούσε μεσήλικους άνδρες και γυναίκες. Εκαναν αθλητική ψυχοθεραπεία, ένα αντικείμενο που αναπτύσσει ιδιαίτερα η Σχολή Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Αβάνας.
Η οικογενειακή γιατρός η οποία είναι και διευθύντρια της πολυκλινικής επικουρείται στο έργο της από μια ομάδα ειδικών που αποτελείται από έναν επόπτη γενικό γιατρό, μια νοσοκόμα, μια κοινωνική λειτουργό, ένα φυσιοθεραπευτή, έναν παιδαγωγό και έναν αθλητικό θεραπευτή. Μας πληροφόρησε ότι το κράτος τής προσφέρει κατοικία στη γειτονιά που βρίσκονται οι περίπου 200 οικογένειες τις οποίες έχει χρεωθεί και τις οποίες επισκέφθηκε τις πρώτες δύο εβδομάδες του διορισμού της. Η μελέτη των φακέλων της κάθε οικογένειας της έδωσε τη δυνατότητα να επιλέξει ποιες οικογένειες θα εξακολουθήσει να επισκέπτεται διότι έκρινε ότι το είχαν ανάγκη, με τη συγκατάθεσή τους βέβαια. Τα απογεύματα κάνει τις επισκέψεις της σε οικογένειες ενώ το πρωί είναι στο ιατρείο της με τα άτομα που θέλουν να την επισκεφθούν εκτάκτως. Εχει συγχρόνως τη δυνατότητα να καλέσει από μια κεντρική πολυκλινική που διαθέτει τον ειδικό που κρίνει ότι έχει ανάγκη να συμβουλευθεί κάθε φορά, όπως γυναικολόγο, ψυχολόγο, ενδοκρινολόγο κλπ. Π.χ., ένας ψυχολόγος είναι χρεωμένος ως τέσσερις οικογενειακούς γιατρούς τους οποίους συμβουλεύει στην αντιμετώπιση των ψυχολογικών προβλημάτων μιας οικογένειας ή της κοινότητας. Η οικογενειακή γιατρός δεν έχει ωράριο. Η οικογένεια μπορεί να την καλέσει όποτε αισθανθεί την ανάγκη.
Ανάλογα με τις ανάγκες της κοινότητας όπου εργάζεται, δημιουργεί νέες δραστηριότητες. Π.χ., με τη βοήθεια του ψυχολόγου λειτούργησε μια λέσχη νέων όπου γίνονται ειδικές συζητήσεις, αθλητικές δραστηριότητες κλπ. ενώ η κοινωνική λειτουργός ασχολείται ειδικότερα με νεαρά κορίτσια που έχουν καταφύγει στην πορνεία με τα οποία συζητεί εναλλακτικές δυνατότητες εργασίας, προφυλακτικές τακτικές και τη συχνότητα των εξετάσεων.
Στην πολυκλινική του San Jose, η οποία είναι κεντρική γιατί έχει κάτω από την εποπτεία της 25 οικογενειακούς γιατρούς, μας επεσήμαναν ότι η προληπτική περίθαλψη που ασκούν μπορεί να επέμβει γενικότερα και δραστικά στο ευρύτερο περιβάλλον. Οταν, λ.χ., αυξήθηκαν τα περιστατικά άσθματος στα παιδιά της περιοχής τους, με την υπόδειξη των οικογενειακών γιατρών τους οποίους καλούν κάθε τόσο σε σύσκεψη, υποχρέωσαν το εργοστάσιο κατασκευής λαστίχων που είχε πρόσφατα αρχίσει να λειτουργεί κοντά στην πόλη να χρησιμοποιήσει τα κατάλληλα φίλτρα. Μειώθηκε έτσι αισθητά η συχνότητα εμφάνισης τέτοιων περιστατικών χωρίς να χρειασθεί να καταφύγουν σε μακρόχρονη θεραπευτική αγωγή. Αλλωστε σε περιόδους έξαρσης κάποιας νόσου όπως κατά την «περίοδο κρίσης», όταν ο πληθυσμός των πόλεων είχε πεινάσει, εφαρμόστηκαν ειδικά προγράμματα για την προληπτική αντιμετώπιση της φυματίωσης.
Επομένως θα μπορούσε να πει κανείς ότι η οικογενειακή γιατρός έχει εκπαιδευθεί για να «προλαβαίνει» το άτομο προτού ζητήσει τη βοήθειά της γιατί γνωρίζει το ιστορικό της οικογένειας. Την αντιμετωπίζει ως σύνολο γιατί έχει εκπαιδευθεί για να προβλέπει και να αντιμετωπίζει τις επιπτώσεις που έχει το οργανικό ή το ψυχολογικό πρόβλημα ενός ατόμου στα άλλα μέλη της οικογένειάς του, ανάλογα με την ηλικία του καθενός, τη θέση του στην οικογένεια και την κοινότητα. Βλέπει την οικογένεια ως μέρος ενός συνόλου, της κοινότητας και του ευρύτερου κοινωνικού και φυσικού περιβάλλοντος με τα οποία βρίσκεται σε συνεχή αλληλεπίδραση. Ετσι δημιουργεί κοινοτικά προγράμματα για την αντιμετώπιση ψυχοκοινωνικών προβλημάτων πληθυσμιακών ομάδων υψηλού κινδύνου και προκαλεί άμεσες ευρύτερες παρεμβάσεις όταν χρειασθεί.
Εύλογη είναι η ερώτηση γιατί δεν εφαρμόζουμε ένα παρόμοιο σύστημα στη Δύση. Διότι υπάρχουν τα διαπλεκόμενα συμφέροντα των μεγάλων και μικρών νοσοκομείων, έρχεται η άμεση και ορθή απάντηση. Ισως όμως αναγκασθούμε σύντομα να ακολουθήσουμε το σύστημα του οικογενειακού γιατρού. Θα μας αναγκάσουν οι ασφαλιστικές εταιρείες να το κάνουμε καθώς θα αρνούνται να πληρώνουν το υψηλό κόστος της νοσοκομειακής περίθαλψης στην οποία καταφεύγουν οι άνθρωποι όταν είναι πια πολύ αργά. Σε αυτό το ελπιδοφόρο συμπέρασμα καταλήξαμε οι συνάδελφοι πανεπιστημιακοί που επισκεφθήκαμε την Κούβα.

*Η Μίκα Χαρίτου-Φατούρου είναι καθηγήτρια της Ψυχολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
*ΠΗΓΗ: tovima.gr (4/10/1998)

Τετάρτη 17 Ιουλίου 2013

Υπο διωγμό οι τοπικές παραδοσιακές ποικιλίες φυτών




Συμφωνα με απόφαση των 14 επιτρόπων της Ε.Ε. που ελήφθη χθές 6 Μαϊου μπαίνουν τέτοιοι όροι και περιορισμοί στην καλλιέργεια των τοπικών παραδοσιακών σπόρων και ποικιλιών ώστε πρακτικά καθιστούν πολύ δύσκολη εως αδύνατη την καλλιέργεια τους.Ετσι η συστηματική εξαφάνιση των τοπικών ποικιλιών συνεχίζεται τώρα και με την σφραγίδα της ΕΕ και θα οδηγήσει σύντομα να μήν έχουμε αλλη επιλογή παρά μόνον υβριδισμένους ή μεταλλαγμένους σπόρους.Ο Henry Kissinger ειχε αναφέρει .

Οι φυτικές καλλιέργειες των οποίων οι σπόροι παράγωνται απο τους γεωργούς είναι δημόσια ιδιοκτησία και αποτελούν κοινό αγαθό δηλαδη μπορούν να αναπαραχθούν απο όλους.Αντίθετα οι σπόροι που παράγωνται απο τις ιδιωτικές βιομηχανίες σπόρων προστατεύωνται απο κανονισμούς πνευματικής ιδιοκτησίας και ευρεσιτεχνίες και συνεπώς δεν μπορούν ελεύθερα να αναπαραχθούν.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) και η ΕΕ στηρίζουν τις βιομηχανίες σπόρων ενώ ταυτόχρονα επιβάλουν παράλογες απαιτήσεις στούς σπόρους των αγροτών περιορίζοντας την εμπορική κυκλοφορία τους.Ως αποτέλεσμα ο πολύτιμος αυτός φυσικός πόρος το δημόσιο αυτό αγαθό ,πού αποκαλείται αγροτική βιοποικιλότητα και αποτελεί την βάση της διατροφικής μας ασφάλειας ,της υγιεινής διατροφής και της φυσικής εξέλιξης των φυτών απειλείται σοβαρά απο τα μεγάλα συμφέροντα των πολυεθνικών εταιρειών σπόρων.



Οι μοναδικές ποικιλίες φυτών ,οπωροκηπευτικών,κ.α. σε νησιωτικές και άλλες γεωγραφικά απομονωμένες περιοχές της χώρας μας πού προσαρμόστηκαν και επιβίωσαν επι χιλιετίες απειλούνται με εξαφάνιση κατόπιν της πρόσφατης απόφασης των 14 Επιτρόπων της ΕΕ.Οι φυτικές αυτές ποικιλίες χρειάστηκαν αιώνες για να προσαρμοστούν γενετικά στις διαφορετικές συνθήκες των νησιών και των άλλων γεωγραφικά απομονομένων περιοχών παραλιακών ή ορείνων όπως η έλλειψη νερού,οι έντονοι άνεμοι,το φτωχό σε θρεπτικά συστατικά χώμα,τα τοπικά φυτοπαθογόνα και γενικά το μικροκλίμα της περιοχής.Η γεωγραφική απομόνωση των νησιών και των άλλων ελληνικών περιοχών οδήγησε στην ανάπτυξη διαφορετικών τοπικών ποικιλιών οι οποίες είναι προσαρμοσμένες στις εδαφοκλιματικές συνθήκες της κάθε περιοχής.Ετσι μπορούν να αναπτύσωνται έχοντας καλή απόδοση,περιορισμένες ανάγκες νερού και θρεπτικών συστατικών,χωρίς να χρειάζωνται λιπάσματα ή φυτοφάρμακα.Συνεπώς είναι υγιεινά,σχετικά φθηνά,με ιδιαίτερη οσμή και γεύση και φυσικά απηλλαγμένα απο λιπάσματα και φυτοφάρμακα..



Οι τοπικές παραδοσιακές ποικιλίες ενώ χρειάζωνται αιώνες για να εξελιχθούν βλέπουμε μέσα σε μονο λίγες δεκαετίες να εξαφανίζωνται με ανησυχιτικούς ρυθμούς.
Ενδεικτικά αναφέρω οτι στην Ελλάδα σε μόνο λιγες δεκαετίες απο τις 200 ποικιλίες σταριού που καλλιεργούταν εχουν μείνη μόνο 7 δηλαδή μειώθηκαν πάνω από 95%.Πρόσφατες επίσης έρευνες έχουν δείξη οτι μόνο το 2-3% των ποικιλιών λαχανικών που υπήρχαν πρίν 50 χρόνια έχουν διασωθεί και καλλιεργούνται μέχρι και σήμερα στήν χώρα μας.

Οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες σπόρων πού είναι συγρόνως και οι ίδιες εταιρείες που παράγουν τα λιπάσματα,τα φυτοφάρμακα και τα μεταλλαγμένα με την υποστήριξη του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου και της ΕΕ επέτυχαν να ελέγχουν το 73% της παγκόσμιας παραγωγής σπόρων. Μεταξύ των δέκα μεγαλύτερων πολυεθνικών εταιρειών παραγωγής και εμπορίας σπόρων είναι οι: Monsanto ,DuPont,Sygenta,Bayer,BASF,κ.α.Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ σήμερα καλλιεργείται μόνο το 10% των παραδοσιακών ποικιλιών σπόρων πού καλλιεργούνταν πρίν 100 χρόνια.Αυτό το γεγονός είναι καταστροφικό για την βιοποικιλότητα ,την συνέχεια της ποικιλίας στήν φύση δηλ.την συνέχεια στην ζωή.Συγχρόνως απο τους σπόρους των πολυεθνικών εταιρειών υπάρχει ο κίνδυνος της επιμόλυνσης.Αυτό σημαίνει οτι οι τοπικές ποικιλίες μπορούν να αλλοιωθουν αφού κληρονομικό υλικό απο τούς υβριδισμένους σπόρους μπορεί να μεταφερθεί απο τον άνεμο,τα πουλιά κλπ εως και δύο χιλιόμετρα μακριά και να μολύνει τις τοπικές ποικιλίες.
Βέβαια η πολιτική διαχρονικά των ελληνικών κυβερνήσεων ήταν ανύπαρκτη εως εγκληματική στον τοέα αυτόν.Η ελληνική πολιτεία ουδέποτε έκανε την παραμικρή προσπάθεια για την διατήρηση,διάδοση και βελτιωση του γενετικού υλικού των ελληνικών σπόρων και του πολλαπλασιαστικού υλικού..Η τράπεζα σπόρων του ΕΘΙΑΓΕ στην Θες/νίκη είναι ανεπαρκής,η συμβολή των ελληνικών σπόρων στην Παγκοσμια
Τράπεζα (κιβωτός του Νώε στην Αρκτική) είναι περιορσιμένη παρά το μηδενικό κόστος,και η αξιόλογη δραστηριότητα της ΜΚΟ ΠΕΛΙΤΙ αξίζει συγχαρητηρίων.
Μιλάμε για Μεσογειακή διατροφή αλλά ξεχνάμε οτι η Ελληνική Μεσογειακή Διατροφή στηρίζεται σε τοπικές παραδοσιακές ποικιλίες σπόρων.



Η εγκληματική αδιαφορία της πολιτείας που απο την μία μεριά εμφανίζεται να στηρίζει την γεωργική παραγωγή και απο την άλλη να καταδικάζει σε αφανισμό τις τοπικές παραδοσιακές ποικιλίες πρέπει να ενεργοποιήση τον κάθε έλληνα και όχι μόνο τους γεωργούς. Οι έλληνες πολίτες πρέπει να αντιδράσουν δυναμικά και να απαιτήσουν απο την ελληνική κυβερνηση να προστατεύση τους τοπικούς παραδοσιαλούς σπόρους .Να ζητήσουν την ακύρωση της απόφασης των 14 Ευρωπαίων Επιτρόπων και η ελληνική κυβέρνηση να καταβάλλει κάθε προσπάθεια για την καταψηφιση της πρότασης στο Συμβούλιο Υπουργών και το Ευρωκοινοβούλιο.
Παράλληλα πιστεύω οτι πρέπει να πραγματοποιηθουν συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας σε ολες τίς μεγάλες πόλεις της χώρας διότι η βιοποικιλότητα και συνεπώς το περιβάλλον απειλείται. 

Η σωτηρία των ελληνικών παραδοσιακών σπόρων εξαρτάται απο εμάς.Οποιος ελέγχει το κληρονομικό υλικό των σπόρων,ελέγχει και την παγκόσμια διατροφή,ας αντισταθούμαι πρίν είναι αργά.



Νίκος Κατσαρός
π.Πρόεδρος ΕΦΕΤ

Δευτέρα 15 Ιουλίου 2013

Μανώλη Γλέζος: Σύμβολο-συνισταμένη








Του Θανάση Νικολαΐδη

ΔΕΝ συνιστά συνιστώσα ο Μανώλης Γλέζος. Είναι η συνισταμένη του ελληνισμού, στη νεότερη έκφανση της ιστορίας του. Μίλησε γι αυτόν (η ιστορία), έχοντας συλλέξει τα στοιχεία απ’ την περιπετειώδη ζωή του. Με ξεκίνημά εκείνη τη μαγιάτικη (1941) νύχτα των άγριων καιρών. Δεν σήκωνε παλικαριές ελλήνων ο φασισμός που ροβολούσε φορώντας τα δεσμά σε λαούς και η Ευρώπη αιφνιδιάστηκε. Με μιαν ακτίνα φωτός στον ζόφο της κατοχής.

ΚΑΤΕΒΑΣΑΝ τη γερμανική σημαία απ’ την Ακρόπολη ο Γλέζος με τον Σιάντα και το μήνυμα έφυγε. Πριν ακόμα οι πατριώτες πάρουν τα βουνά για τη λευτεριά και χωρίς να υποψιάζονται τις προθέσεις των Άγγλων. Ήταν το…νησί τους ο στόχος του Χίτλερ κι εμείς το πέρασμά του, αλλά ας το αφήσουμε.

ΟΙ πόλεμοι κάποτε τελειώνουν, αλλά, με το φευγιό των Γερμανών απ’ την Ελλάδα των ηρωισμών και των αθλιοτήτων, ξεκινούν διώξεις πατριωτών, αρχίζει και το κυνήγι του Γλέζου (κι ας είχαν εκτελέσει τον αδερφό του οι Ναζί). Για αντεθνική δράση(!), μιας και οι παλιοί συνεργάτες των κατακτητών άλλαξαν στολή, φρόνημα και αρχηγό. Στο στόχαστρο «εθνικοφρόνων» ο Μαν. Γλέζος και τα…ήθη της εποχής τον ήθελαν στη φυλακή, ως αριστερό. Εκλέχτηκε βουλευτής από ‘κει μέσα και η «Φωνή της Αλήθειας» άρχιζε και τέλειωνε την εκπομπή της με το «λευτεριά στον Μανώλη Γλέζο». Και με το Κράτος να προετοιμάζει την επόμενη σύλληψη, μετά την προηγούμενη αποφυλάκισή του.

ΔΥΟ φορές καταδικασμένος σε θάνατο (ακόμα και επί Καραμανλικής «χρυσής οκταετίας» (1958) για…κατασκοπία) και θα’ χε την τύχη του Μπελογιάννη, αν δεν ήταν παγκόσμια γνωστός.

ΑΥΤΟ, λοιπόν, το σύμβολο έμπλεξε με κόμματα. Ενέταξε την υπερκομματική του ιδεολογία σ’ εκείνη των οπαδών που αγωνιούν για το κόμμα και τρέχουν με λάβαρα σε προεκλογικές συγκεντρώσεις. Και σε συνέδρια, όπου αγωνίζονται για τη σύνθεση συνιστωσών.

ΘΑ’ πρεπε να είναι ο  ίδιος συνισταμένη του ελληνισμού. Πέρα από κόμματα και τσιρίδες σε μικρόφωνα. Το σύμβολο του αντιφασιστικού αγώνα που δεν έχει σύνορα και οπαδούς. Να διαγκωνίζονται οι έλληνες για φωτογράφιση μαζί του. Σήμερα που τα εφήμερα των κομμάτων και των παρατάξεων θα γίνουν παρελθόν, αλλά δεν θα γράψουν ιστορία.

ΜΑΝΩΛΗ Γλέζο, απαγκιστρώσου από κομματικούς και οπορτουνιστές σπεκουλαδόρους. Σε φθείρουν χωρίς(;) να το υποψιάζεσαι, σε κατεβάζουν απ’ το βάθρο για τρέχουσα κομματική εκμετάλλευση σε μιαν Ελλάδα που όλο και λιγοστεύουν τα παλληκάρια.

 Και; «Αλίμονο στη χώρα που της χρειάζονται ήρωες» (Μπρεχτ).

Κυριακή 16 Ιουνίου 2013

Σάββατο 6 Απριλίου 2013

Χαΐνηδες (Δημήτρης Αποστολάκης): Εμπιστεύομαι τους νέους. Αν και το κοινωνικό περιβάλλον δεν ευνοεί.



Από το 1990, όταν και ξεκίνησαν ως μια παρέα μεταπτυχιακών φοιτητών στο Φυσικό Ηρακλείου, μέχρι και σήμερα, οι Χαΐνηδες πορεύονται με τον δικό τους βηματισμό πάνω στο μονοπάτι που σχηματίζεται από την όσμωση της παράδοσης με το σήμερα. Ιδρυτικό μέλος και άτυπος ηγέτης τους, ο Δημήτρης Αποστολάκης απάντησε με τον δικό του –πάντα ενδιαφέροντα και αναγνωρίσιμο– τρόπο στις ερωτήσεις μας. 


Δημήτρης Αποστολάκης


Ετοιμάζεστε για μια ανοιξιάτικη εμφάνιση στο Gagarin με τη συμμετοχή της ομάδας χορού & ακροβασίας Κι Όμως Κινείται. Τι θα παρουσιάσετε επί σκηνής εκείνη τη βραδιά;
Στηριζόμενοι στον απαράβατο φυσικό νόμο: Εολ>∑Εi  (όπου Εολ είναι η ενέργεια του συστήματος και Εi η ενέργεια κάθε μέλους), καθώς και στη χρόνια αλληλεπίδρασή μας, θα χαρούμε ένα αυτοσχεδιαστικό ταξίδι που θα περιπλέξει δονούμενες χορδές και αιωρούμενα σώματα σε μια παροντική, αλλά με αρχέγονες ρίζες, τελετουργία.

Διανύετε ήδη την τρίτη δεκαετία σας ως πολυμελές συγκρότημα-κολεκτίβα. Πώς καταφέρνετε όλον αυτόν τον καιρό να εξισορροπείτε τις μεταξύ σας καλλιτεχνικές διαφορές και να τιθασεύετε τον εγωισμό σας; Και τι θα μπορούσε να αποτελέσει για εσάς «σημάδι» ότι ήρθε η ώρα να σταματήσετε την κοινή σας πορεία;
α) Ο εγωισμός δεν τιθασεύεται. Ο εγωισμός διοχετεύεται β) Η σύνθεση απαιτεί διαφορές και αντιθέσεις. Είναι ανέφικτη όταν έχεις ομοειδή μέρη γ) Κάθε σύστημα καλλιτεχνικό, κοινωνικό κ.λ.π. είναι χαοτικό. Αν καταστεί οριακός κύκλος, δηλ. κλειστός βρόχος, καταρρέει. Οι Χαΐνηδες όμως αλλάζουν διαρκώς. Η αλλαγή είναι παροντική φυσική αναγκαιότητα, η οποία αντιβαίνει στην κοινωνική αδράνεια που θεοποιεί τον προστατευτισμό και την ασφάλεια του παρελθοντικού κεκτημένου. Το σημάδι του «τέλους» είναι η απουσία έρευνας και πειραματισμού.

Έχετε υποστηρίξει σε συνεντεύξεις σας ότι «τα τραγούδια γράφονται από το συλλογικό ασυνείδητο». Πρόκειται για άποψη που έχει πολλούς υποστηρικτές, από τον Θανάση Παπακωνσταντίνου μέχρι τον Keith Richards. Με ποια επιχειρήματα δικαιολογεί η πλευρά του επιστήμονα μέσα σας έναν τέτοιο ισχυρισμό; Μήπως αυτός αποτελεί απλά μια –υποσυνείδητη έστω– προσπάθεια μυθοποίησης της δημιουργικής διαδικασίας;
Στη φύση δεν υπάρχει isolated system. Επιστημονικά όλο το σύμπαν είναι ισχυρά αλληλεπιδρώντα μέρη. Είμαστε όλοι μέλη μιας οικουμενικής μυρμηγκοφωλιάς. Η σπίθα της δημιουργίας εδράζεται πάντα στο βιολογικά και κοινωνικά διαφοροποιημένο άτομο, αλλά η προκαλούμενη πυρά είναι προϊόν ποικίλων συλλογικών διαδράσεων. Είναι μια χωροχρονική αναγκαιότητα Θεοφαγίας και Θεογονίας, τόσο πολύπλοκα πολυπαραμετρική, ώστε ακόμη και ο γλωσσικός κώδικας αδυνατεί να περιγράψει τόσο τη φαινομενολογικά ατομική παρθενογέννεση, όσο και τη συμπαντικά αυτοοργανωμένη συνεπικουρία πραγμάτωσης.

Κοιτώντας πίσω στο μέχρι στιγμής δισκογραφικό έργο των Χαΐνηδων και με βάση το ποιος είστε σήμερα, ποιο από τα άλμπουμ σας προτιμάτε και για ποιους λόγους;
Είμαι ένα κανάτι που γεμίζει σιγά-σιγά μ' ένα θεϊκά απρόβλεπτο κοσμικό υγρό. Όλα τα μόρια είναι ιερά και ανακατεύονται στην πορεία του χρόνου. Προς το παρόν χαριεντίζομαι και προσπαθώ να ερμηνεύσω τις τελευταίες στάλες που μου δόθηκαν, τα Αγροτοκτηνοτροφικά και τα Μητροπολιτικά.

Στη μουσική σας διαδρομή αναζητήσατε τρόπους για να συνδιαλλαγείτε με –και να πάτε ένα βήμα παρακάτω– όσα σας παραδόθηκαν από τις προηγούμενες γενιές δημιουργών, εγχώριων και ξένων. Πώς βλέπετε τις νεότερες γενιές μουσικών, μεγάλο μέρος των οποίων μοιάζει να κοιτά μόνο προς δυσμάς σε ό,τι αφορά στη γλώσσα που χρησιμοποιεί και στον ήχο με τον οποίο τη «ντύνει»;
Οποιαδήποτε προσπάθεια ντυσίματος ή επιτηδεύματος ή εκφραστικής επιλογής είναι καταδικασμένη βραχύβια οντότητα. Οποιαδήποτε αληθινή δημιουργία έχει, κατά τον Λόρκα, τα χαρακτηριστικά του τόπου σου (κι αυτό δεν γίνεται τεχνηέντως). Ο τόπος μου είναι ο ου-τόπος μου. Ένα μυστηριώδες δέντρο που αντλεί νερό από τις αρχέγονες τοπικές ρίζες του, αλλά φωτοσυνθέτει από τα παγκόσμια κλαδιά των σημασιολογικών του προεκτάσεων. Εμπιστεύομαι τους νέους. Αν και το κοινωνικό περιβάλλον δεν ευνοεί τη συνδημιουργία, θα υπάρξουν φωνές που θα κάνουν την υπέρβαση του χωροχρονικού πλαισίου.

Πολλοί υποστηρίζουν ότι μόνο με μια βίαιη ανατροπή του συστήματος από τον λαό μπορεί η ελληνική κοινωνία να ξεφύγει από το τέλμα στο οποίο έχει βυθιστεί. Πιστεύετε ότι μπορεί να προκύψει κάτι καλύτερο με τέτοιον τρόπο; Μπορείτε να δείτε έναν διαφορετικό δρόμο;
Η Ελλάδα είναι ένα μικρό κομμάτι στο οποίο καταφαίνεται το παγκόσμιο αδιέξοδο. Ζούμε άκρως ενδιαφέροντες καιρούς για τρεις λόγους: α) ο μεταβιομηχανικός άνθρωπος ψάχνει εναγωνίως την ανανοηματοδότηση της ύπαρξής του β) με το διαδίκτυο είμαστε όλοι κοινωνοί της ερμηνείας των γεγονότων, οπότε η επίκληση άγνοιας ή αθωότητας καθίσταται φαιδρή και γ) για πρώτη φορά έχομε την τεχνολογία να καταστρέψομε το κομμάτι του πλανήτη το οποίο μας θρέφει. Η συνειδησιακή αλλαγή είναι επιβεβλημένη. Αν δεν γίνει με άλλο τρόπο αναλαμβάνει τη σκυτάλη η βία (πόλεμοι, λιμοί, φυσικές καταστροφές). Για παράδειγμα, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο αμφισβητήθηκε για πρώτη φορά η σχέση υποταγής του παιδιού στον γονέα, με αποτέλεσμα τα καλλιτεχνικά και πνευματικά κινήματα του ’60. Ο τρόπος αποφυγής αυτού του ακριβού τιμήματος της αλλαγής είναι η απρόσκοπτη διάχυση πολιτισμικού κεφαλαίου. Τότε μόνο ο μίζερος παραγωγικός όχλος θα γίνει χαρούμενος δημιουργικός λαός, όχι στηριγμένος σε ομοιομορφοποιητικές διαδικασίες αλλά προάγοντας τα χαρακτηριστικά της συνθετικής διακρισιμότητας και ετερότητας.

Παρότι υπήρξατε πάντοτε κριτικοί απέναντι στο καπιταλιστικό σύστημα και υποστηρίζατε πάντα έναν εναλλακτικό, ασκητικό τρόπο ζωής και συνδιαλλαγής, σε ό,τι αφορά την κυκλοφορία των δίσκων σας συνεργαστήκατε με μεγάλες εταιρείες του πάλαι ποτέ δισκογραφικού κυκλώματος. Με δεδομένη την κατάρρευση του τελευταίου, πώς θα κινηθείτε πλέον σχετικά με τη διακίνηση της μουσικής σας και πώς βλέπετε γενικά τις εξελίξεις σε αυτόν τον χώρο;
Οι δίσκοι μας κυκλοφόρησαν από δισκογραφικές εταιρίες γιατί δεν είχαμε ποτέ τον τρόπο και την οικονομική άνεση να το κάνουμε εμείς (μην ξεχνάτε ότι το καράβι της τέχνης ήταν πάντα προνόμιο των πλούσιων μεγαλοαστών κι εμείς λαθρεπιβάτες). Όμως πάντα δίναμε βάρος στη συνδιαλλαγή του κόσμου με τους δίσκους κι όχι στην αγοραπωλησία τους, ενθαρρύνοντας την αντιγραφή ή ακόμη ποιητικότερα, την κλοπή τους. Τώρα που κατέρρευσαν οι εταιρίες δεν με νοιάζει καθόλου. Αν γεννήσει κάτι μέσα μας η Θεά Ανάγκα, είμαι σίγουρος ότι θα βρει τον τρόπο να το κοινοποιήσει.

Πέρασαν σχεδόν δύο χρόνια από την κυκλοφορία του τελευταίου σας δίσκου. Αποκαλύψτε μας κάποια από τα σχέδια (δισκογραφικά και άλλα) που κάνετε σχετικά με το μέλλον το δικό σας και των Χαΐνηδων, έστω κι αν έτσι κάνετε τον Θεό να γελάσει, όπως συνηθίζετε να λέτε...
Οι δίσκοι σηματοδοτούν τις αλλαγές μας, οι οποίες διαχέονται σαν κυματισμοί, επιστρέφοντας στον Όλον που τις σπερματοδότησε. Το κρίσιμο σημείο που θα γίνει η phase transition δεν μπορώ να το προβλέψω, παρά μόνο σιωπηρά να ονειρευτώ την αποκατάσταση της δικαιοσύνης του προαιώνιου μύθου, με τον ηρωισμό και τη θυσία του οικουμενικού εαυτού μου.

Κυριακή 10 Μαρτίου 2013

Γαμοτράγουδα... Η αθυροστομία στην τέχνη.




Ο αναγνώστης του παρακάτω κειμένου, αλλά και του συνόλου του θέματος, θα πρέπει να γνωρίζει εκ των προτέρων ότι εδώ θα συναντήσει τραγούδια που περιέχουν βωμολοχίες και άσεμνους στίχους με σεξουαλικό περιεχόμενο. Συνεπώς το θέμα δεν ενδείκνυται για ανηλίκους, πουριτανούς, φανατικά θρησκευόμενους, ηθικά ευαίσθητους κλπ.

Τα γαμοτράγουδα της αποκριάς....

Ρωμαϊκό tintinabulum με κουδουνάκια, 1ος αι. μ.Χ
Πρόκειται για δημοτικά τραγούδια, γεμάτα με σκωπτικούς και άσεμνους στίχους, συνήθως με σεξουαλικό περιεχόμενο, αλλά όχι αποκλειστικά, τα οποία κατά το έθιμο, τραγουδιούνται κατά τους αποκριάτικους εορτασμούς. Η ιστορία τους ξεκινά από τα βάθη των αιώνων, ενώ το περιεχόμενό τους ενόχλησε όλους τους πολιτικούς και θρησκευτικούς ταγούς ανά τους χριστιανικούς αιώνες, τόσο για την εκφορά του απαγορευμένου κατά την ιουδαιοχριστιανική παράδοση, θέματος της σεξουαλικότητας και μάλιστα με οργιαστικό τρόπο, όσο και για το αναρχικό τους πνεύμα, που έβαζε ως στόχο της αθυροστομίας, την εξουσία και τους κρατούντες. Δεν θα ξεχάσω την έκπληξη και την ελαφρά περιπαικτική αισχύνη μιας φίλης από την Καβάλα, η οποία μας διηγιόταν το πώς η γιαγιά της, χριστιανή και πλήρως αξιοσέβαστη γυναίκα με τσεμπέρι, τραγουδούσε σε αποκριάτικο τραπέζι το στίχο «Ντάλι μπρούτσου, ντάλι μπρούτσου, τα κουρίτσια θέλουν πούτσου», ενώ στο πρόσωπό της ήταν χαραγμένο το πλέον πονηρό χαμόγελο που είχε δει ποτέ της η εν λόγω φίλη.



Ξεχωριστή θέση ανάμεσα στις αποκριάτικες τελετουργίες καταλαμβάνουν τα φαλλικά τραγούδια, τραγούδια γονιμικά, που εξορκίζουν το κακό και ζητούν να νικήσουν το θάνατο -παλιότερα και από το Διόνυσο. "Η αρχαία ελληνική γλώσσα διαθέτει πληθώρα ονομάτων για να δηλώσει τα λεγόμενα "απόρρητα" μέλη! Η πολυωνυμία αποκαλύπτει την ποικιλία αλλά και την πολικότητα των αισθημάτων και των αντιδράσεων που προκαλούσαν στον Έλληνα τα όργανα εκείνα, τα οποία διαιωνίζουν τη ζωή: δέος και ιλαρότητα, έλξη και αποστροφή, τρυφερότητα και φρικίαση, θάμβος και καταισχύνη. Η αμφιθυμία αυτή δηλώνεται εναργέστατα στη σημασιολογική εξέλιξη του επίκοινου "αιδοία", το οποίο, ενώ αρχικά σήμαινε τα "σεβάσμια", κατέληξε να σημαίνει ευφημιστικώς τα "επαίσχυντα".

Στον Tύρναβο και στα Aμπελάκια Θεσσαλίας για παράδειγμα, αλλά και σε άλλα μέρη, η Kαθαρή Δευτέρα είναι ημέρα αφιερωμένη στον Διόνυσο και τον Πάνα. Στην πλατεία του χωριού μαγειρεύουν σε καζάνι το «μπουρανί», σούπα με τσουκνίδες. Στην τελετή συμμετέχουν (προς το παρόν) μόνο άνδρες, που, κραδαίνοντας τεράστιους φαλλούς σκαλισμένους σε ξύλο, εκστομίζουν τολμηρές βωμολοχίες, τραγουδούν ή απαγγέλλουν άψογους αλλά «άσεμνους» δεκαπεντασύλλαβους, οι οποίοι πανελληνίως αποκαλούνται «γαμοτράγουδα». Αναφέρονται αποκλειστικά στην ερωτική πράξη και όλα λέγονται με το όνομά τους. Οι αυτοσχέδιοι στιχουργοί και οι συμμετέχοντες άνδρες (πολλές γυναίκες παρακολουθούν τα δρώμενα πίσω από τα κλειστά παράθυρα) αναφέρονται αποκλειστικά στην ερωτική πράξη, δηλαδή σε εμπειρία φυσική, γενική, συνήθη και επαναλαμβανόμενη, γνωστή και κοινή, αλλά... «απαγορευμένη» ή επιβαρυμένη με ποικίλες αναστολές, ακόμα και με στρεβλώσεις· και με πολλή υποκρισία.

Το αξιοσημείωτο, ωστόσο, είναι ότι με την ελευθεροστομία γύρω από την ερωτική πράξη αμφισβητούν γενικά τον κοινωνικό «καθωσπρεπισμό», την υποκρισία και τη δαιμονολογία. Επειδή δε η ελευθερία είναι μία, ενιαία, αδιαίρετη και μεταδοτική (αυτό το είχε καταλάβει ακόμη και ο μαρκήσιος ντε Σαντ), όταν καταχτιέται σ’ ένα σημείο, ή επεκτείνεται και σε όλα τα άλλα ή μαραίνεται και πεθαίνει. Τα «γαμοτράγουδα» λοιπόν της Καθαρής Δευτέρας και τα άλλα «στιχάκια» αναπόφευκτα εκτρέπονται και προς άλλες κατευθύνσεις με αφετηρία πάντοτε την ερωτική πράξη. Ποικιλοτρόπως σχολιάζουν ή περιγράφουν πρόσωπα και πράγματα του χωριού και της καθημερινότητάς του. Παλαιότερα σχολίαζαν ακόμα και τους άρχοντες και τις αρχόντισσες. Ας μην ξενούμε την καταγωγή της φράσης «Άκουσε τα εξ αμάξης»



Ωστόσο, ακόμη και στις μέρες μας, όπου οι διαφημίσεις οι οποίες μπαίνουν στα σπίτια μας καθημερινά, χρησιμοποιούν το σεξ ακόμη και για να πουλήσουν γιαούρτια, τα γαμοτράγουδα δεν είναι αποδεκτά από την εξουσία αλλά και τον υποκριτικό καθωσπρεπισμό μας. Δεν έχουν περάσει πολλά χρόνια, που η Δόμνα Σαμίου, τραγουδίστρια και ερευνήτρια που αφιέρωσε τη ζωή της στη διάσωση της δημοτικής μας παράδοσης, αντιμετώπισε τη δικαιοσύνη για έναν δίσκο με γαμοτράγουδα που εξέδωσε, με ένα έξοχο κείμενο του καθηγητή Mιχάλη Kοπιδάκη στην κουβερτούρα, το οποίο χρησιμοποιώ κι εγώ ως πηγή.

Σε άλλη πάλι περίπτωση, το ΕΣΡ καταδίκασε το ραδιοφωνικό σταθμό του Σκάι, επειδή φιλοξένησε αποκριάτικα τον Τζίμη Πανούση, ο οποίος τραγουδούσε γαμοτράγουδα. Το μυστικό ήταν ότι η αποκριά εκείνης της χρονιάς έπεφτε μέσα στην προεκλογική περίοδο κι ο Τζιμάκος έδωσε πολιτική χροιά στα τραγούδια αυτά, χροιά που όπως είπαμε έχουν κι από τη φύση τους.

Ωστόσο, το έθιμο αυτό της αποκριάς, τα σκωπτικά, ασεβή και άσεμνα τραγούδια και στιχάκια, είναι τόσο αρχαίο, που θα τρόμαζε κανείς εάν ήξερε τι είναι αυτό που κατακρίνει. Έχει τις ρίζες του στις Διονυσιακές οργιαστικές λατρείες (κάποιοι λένε πως είναι ακόμη αρχαιότερο), οι οποίες ήταν το απαραίτητο συμπλήρωμα στην λατρεία του Απόλλωνα, του θεού που συμβόλιζε το πνευματικό Φως, στην πιο ευγενή και θεία μορφή του. Οι λατρείες του Απόλλωνα διακρίνονταν από αυστηρότητα, καθαρότητα και πνευματικότητα. Οι αρχαίοι σοφοί όμως γνώριζαν καλά, πως ο άνθρωπος δεν μπορεί να φτάσει στη Θέωση (ή Θέαση) μόνο μ' ένα τμήμα της ύπαρξής του. Μόνο αν μαζί με την έκσταση της διάνοιας και του πνεύματος έρθει και η έκσταση του σώματος, μπορεί ο άνθρωπος να αγγίξει την Αρμονία.

Τούτη η παράδοση, εκτός από τη μυητική πτυχή της, είχε και μια ιδιαίτερα σημαντική κοινωνική λειτουργία. Κατ’ αρχάς, εξυπηρετούσε τη γονιμότητα και την αναπαραγωγή, αφού οι αρχαίοι γνώριζαν πως ναι μεν το σεξουαλικό ένστικτο «οφείλει» να υποστεί φραγμούς, ώστε η κοινωνία να ευσταθεί, όμως έχει απόλυτη ανάγκη από κάποια περίοδο ελεύθερης έκφρασης, ώστε να μην κατασταλεί εντελώς. Μέσω αυτού, προκαλούσε τη γενικότερη απελευθέρωση του ανθρώπου από την τάξη και την εξουσία, το απαραίτητο χάος μέσα στην τάξη για ένα μικρό διάστημα, ώστε να επέλθει τελικά η Προσαρμογή, με διατήρηση και ανανέωση της ανθρώπινης ζωτικότητας, αφού ο άνθρωπος «ξέδινε» από κάθε καταπίεση και φόρτιζε ξανά τις μπαταρίες του. Όπως υποστηρίζουν ψυχίατροι, ψυχολόγοι και φιλόσοφοι, η ελευθεριότητα στην έκφραση κατά τις αυστηρά ιδιωτικές στιγμές, κοινή εμπειρία, αλλά επίσης απόκρυφη, είναι πράξη ελευθερίας και αποδέσμευσης του σώματος και του ενστίκτου, πράξη λυτρωτική.



Κάτι τέτοιο αποτελούσε μια δικλίδα ασφαλείας, απαραίτητη για την ψυχική υγεία της κοινωνίας και των μελών της. Αυτός είναι ο λόγος που έννοιες όπως η κατάθλιψη, ήταν γνωστές μεν στους αρχαίους Έλληνες, αλλά εξαιρετικά σπάνιες, σε αντίθεση με την εποχή μας, όπου οι ψυχικές νόσοι τείνουν να πάρουν επιδημική μορφή.

Τούτη η παράδοση κατέληξε κάποια στιγμή, στην ακμή του Ελληνικού πολιτισμού, να μας δώσει τα αριστουργήματα του ιδιοφυούς Αριστοφάνη, που τόσο μοντέρνα κι ανατρεπτικά είναι ακόμη μέχρι τις μέρες μας. Πρόκειται δηλαδή, για την αρχική ρίζα αυτού που από εμάς έμαθε όλος ο κόσμος να αποκαλεί "Κωμωδία".

Αυτοί είναι οι κυριότεροι λόγοι, που αυτή η παράδοση επιβίωσε μέσα στους αιώνες, κόντρα στη θέληση της εκκλησίας, η οποία φυσικά ουδέποτε την αποδέχτηκε, αλλά όπως προαναφέραμε την πολέμησε με κάθε τρόπο.


Τις Μιγάλες Απούκριες
που ανάβουν οι φωτιές
και ζητούν να βρουν ψωλές
για να σβήσουν οι φωτιές
άναψε και η Χριστίνα
που χ’ να γαμηθεί ένα μήνα,
άναψε κι η Παναγιώτα,
κακαρίζει σαν την κότα
κι ανεβαίνει κατεβαίνει
και την πούτσα δεν χορταίνει.
Μπρε-μπρε-μπρε-το μπουρανί
και τσ’ Χαλατσαινας το μνί.
(Τύρναβος)


Δεν θαυμάζιτι κουρίτσια
πως γαμεί η ψουλή τη νύχτα
δίχους φως, δίχους λυχνάρι
δίχως τα κεριά αναμμένα;
Δυο πουδάρια σηκωμένα
κι άλλα δυο γονατισμένα
μια κοιλιά πάνω στην άλλη
έχουνι χαρά μεγάλη.
(Μυτιλήνη)


Δυο κυράδες κάθονταν
έξω από την πόρτα τους,
μια της άλλης έλεγε:
-Έχει ο άντρας σου χοντρή;
-Έχει και παράχ’ μωρή!
-Δεν μου την εδανείζεις;
-Καποιανής τη δάνεισα
και μου την αρρώστησε
κ’ είδαμεν και πάθαμεν
για να την γιατρέψουμε.
Δώκαμεν και γιατρικά
δώδεκα καλάθια αυγά
κ’ έξη οκάδες βούτυρο
όσο να την δούμε ορθή
σαν αγγούρι τρυφερό.
(Ήπειρος)

[www.e-steki.gr/]



Ίσως αρκετοί, δε γνωρίζουν, ότι ο μεγάλος Έλληνας ποιητής Γιώργος Σεφέρης, βραβευμένος με νόμπελ Λογοτεχνίας, είχε εκδώσει μια συλλογή με τίτλο "Εντεψίζικα" (=πρόστυχα), με τολμηρό περιεχόμενο, με το ψευδώνυμο Μαθιός Πασχάλης, γύρω στο 1940.

Από αυτή την ποιητική συλλογή είναι και τα ποιήματα που ακολουθούν:


<<Η κόρη είχε στο πράμα της πλήθος εφόδια
κ' ένα ταξίμετρο δεμένο με καλώδια·
σαν της είπα: "Τί θές;"
μ' αποκρίθη: "Δραχμές
ενενήντα, χωρίς τα διόδια.>>

<<Ζεστάθη το φουστάνι σου στ' όμορφο καλοκαίρι.
Βγάλ' το και δώσ' μου το λαγό για να χαρεί μαχαίρι.

- Σαν πύρωσα, σα φούντωσα, πέταξα το φουστάνι.
Πιάσ' το λαγό μου και θα δεις την κάμα πώς δαγκάνει.>>

<<Γυμνή 'σουν, σαν τα κύματα, πώς κάνου σα θυμώσου',
κ' ήταν λεπίδι η πλώρη μου πού 'κοψε τον ανθό σου.

- Βάλε ξανά την πλώρη σου στο θυμωμένο κύμα,
και σκαμπανέβαζέ τηνε, κ' εγώ φυσώ σου πρύμα.>>

<<Είδα στον ύπνο μου όνειρο, κι ας το ξηγά όποια θέλει,
μέσα σε φύκια κατσαρά πως κάρφωνα ένα χέλι.

- Τα φύκια αν ήταν κατσαρά και τ' όνειρο σου ατόφιο,
το χέλι σου που μού 'θεξες, τό 'βγαλες κ' ήταν ψόφιο.>>

<<Τα μούρα σου τα βυσσινιά διψώ να τα δαγκώσω·
κι ο κότσυφάς σου αν πειραχτεί, μαχαίρι θα του δώσω.

- Τα μούρα μου τα βυσσινιά, ποιός έχει εξιά θα πάρει,
κι ο κότσυφας μου είναι πουλί και θέλει κυνηγάρη.>>

Στο φως του λύχνου σ' έγδυσα, στο χάραμα είχες χύσει
και στο καταμεσήμερο κέρατα μού 'χες στήσει.

[www.greek-language.gr/]

Τρίτη 19 Φεβρουαρίου 2013

Οι πέτρινοι γίγαντες, οι φρουροί του Οροπεδίου Λασιθίου



Του Γεωργίου Εμμ. Χατζάκη*

Το Οροπέδιο Λασιθίου, η γενέτειρα πατρίδα του Δία, υπήρξε πρωτοπόρα στην εκμετάλλευση και αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας. Φαίνεται πως ο θεός Αίολος είχε ιδιαίτερη προτίμηση σε αυτούς εδώ τους τόπους, ίσως σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τον μεγάλο Θεό, ο οποίος τον είχε διορίσει ως ταμεία των ανέμων. 


Δεν εξηγείται αλλιώς ότι σε τόσο μικρή έκταση γης, είχαν αναπτυχθεί κατά τα προηγούμενα χρόνια, δυο τόσο σημαντικά συγκροτήματα εκμετάλλευσης της αιολικής ενέργειας. Το πρώτο συγκρότημα ανεμόμυλων υπήρχε στην βόρεια είσοδο του Οροπεδίου Λασιθίου και χρησίμευε για την άλεση των σιτηρών. 


Το συγκρότημα αυτό των αλευρόμυλων ήταν κτισμένο στην κορυφογραμμή των Λασιθιώτικων βουνών στη θέση Άμπελος και αποτελούσε το 1900 το μεγαλύτερο μυλοτόπι της Ελλάδας, ενώ σήμερα σώζονται τα ερείπια 24 από τους 27 ανεμόμυλους που υπήρχαν αρχικά.

Το δεύτερο συγκρότημα ανεμόμυλων υπήρχε μέσα στο κάμπο του Οροπεδίου Λασιθίου και ήταν αποκλειστικό δημιούργημα των κατοίκων του. Εδώ λοιπόν σε αυτό τον τόπο, που αναδείχθηκε ως τόπος ευρεσιτεχνίας, κατασκευάστηκε από ντόπιους κατοίκους ένας μεταλλικός ανεμόμυλος για αντλητικούς σκοπούς, ο οποίος αποτέλεσε τεχνικό βέλτιστο, γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη, εξαπλώθηκε ραγδαία αλλάζοντας κυριολεκτικά την όψη του κάμπου, δημιουργώντας ένα μοναδικό περιβάλλον σε ολόκληρη την ανθρωπότητα.


 
Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε ότι ακόμα πιο παλαιά υπήρχε και ένα τρίτο συγκρότημα στην ίδια περιοχή · από την θέση Άμπελος μέχρι το χωριό της Κεράς υπήρχαν 43 νερόμυλοι, οι οποίοι αποτελούσαν προς το τέλος του 19ου αιώνα το μεγαλύτερο οργανωμένο σύστημα νερόμυλων που υπήρξε στην Ελλάδα. Το σύστημα αυτό των νερόμυλων τροφοδοτούνταν από το νερό της πηγής ’’Φλέγα’’ και ενισχυόταν στη μέση της διαδρομής με μια ακόμη στέρνα με νερό. Ο πρώτος Νερόμυλος ήταν στην πηγή ’’Φλέγα’’ στις βόρειες πλαγιές των Λασιθιώτικων βουνών στην περιοχή της Αμπέλου, και ο τελευταίος βρισκόταν στο χωριό κάτω Κερά. 

Γενικά στην Κρήτη είχαμε σημαντικά συγκροτήματα ανεμόμυλων, αλλά και αρκετούς μεμονωμένους διάσπαρτα στα γύρω βουνά της Κρήτης. Το σημαντικότερο όμως συγκρότημα στην Κρήτη αλλά και σε όλη την υπόλοιπη Ελλάδα υπήρχε στην βόρεια είσοδο του Οροπεδίου Λασιθίου, στο σελί της Αμπέλου όπως αναφέραμε. Το συγκρότημα αυτό αποτελούνταν από 27 πετρόκτιστους ανεμόμυλους που ανήκουν στην κατηγορία των αξετροχάρηδων ή μονόπαντων ή μονόκαιρων, δηλαδή εκμεταλλεύονται ανέμους μιας μόνο κατεύθυνσης και ήταν προσανατολισμένοι προς τα βορειοδυτικά. Οι μύλοι αυτοί, πρωτοεμφανίστηκαν στην θέση ’’Ζάρωμα’’ δυτικά του χωριού Μέσα Ποτάμοι και λειτούργησαν μέχρι το 1867 οπότε και καταστράφηκαν από τους Τούρκους στην 10ήμερη μάχη του Λασιθίου τον Μάιο του 1867, κατόπιν μεταφέρθηκαν αιώνα στο Ασφεντάμι Λασιθίου στα τέλη του 19ου και αργότερα στο σελί της Αμπέλου. Η χρήση τους ήταν για την άλεση των σιτηρών των γύρω περιοχών. 

Θαυμάσιο τοπίο με εξαιρετική θέα, οι ανεμόμυλοι είναι άρρηκτα δεμένοι με το φυσικό τοπίο, το σχήμα τους έχει υπαγορευτεί από το σκοπό και τον τρόπο λειτουργίας τους, είναι στην κλίμακα του περιβάλλοντος και κυριαρχεί η λιτότητα και η χρηστικότητα.Οι επιβλητικοί αυτοί αλευρόμυλοι φαίνονται από πολύ μακριά, σχεδόν από την θάλασσα και όσο πλησιάζομαι, νιώθουμε την δύναμη και το μεγαλείο που κουβαλούν πάνω τους, καθώς ορθώνουν το ανάστημα τους, στέκοντας αγέρωχοι στην είσοδο του Οροπεδίου Λασιθίου, σαν ακούραστοι φρουροί έτοιμοι να προστατέψουν τον τόπο από τους εχθρούς.Παρόλο που η δημιουργία των ανεμόμυλων δεν εξυπηρετούσε αισθητικούς αλλά λειτουργικούς μόνο σκοπούς, πρέπει να σταθούμε στο τελικό αισθητικό αποτέλεσμα, που προέκυψε από την σοφή χρήση των υλικών της φύσης, χωρίς την παραμικρή υπερβολή στον όλο τρόπο κατασκευής τους.

Λειτουργία

Ο κινητικός μηχανισμός, αποτελούμενος από το αξόνι τον κούδουνα, τις αντένες, τα ξάρτια, τα πανιά, η αρματωσιά δηλαδή του μύλου, είτε σε πλήρη ανάπτυξη τα πανιά ’’αρτιμόνιο’’ είτε σε ’’ντριτσαλόρι’’, πάνω στις μπροστινέλες, στις πισινέλες και στη μεσανέλα, έπρεπε να τεθεί σε λειτουργία για να αρχίσει το άλεσμα και ο μυλωνάς ετοίμαζε καρτερικά, το ζέψιμο του μύλου. Το αξόνι, η ρόδα, η ανέμη και το βασιλικό σίδερο, είχαν την αποστολή να μεταφέρουν την περιστροφική κίνηση της φτερωτής στον αλεστικό μηχανισμό. Οι μυλόπετρες, η παναριά και η καταριά, με την χελιδόνα και την στρούμπα, είχαν την σημαντικότερη λειτουργία, που ήταν το άλεσμα του καρπού για την παραγωγή του αλευριού. Η κατάσταση, το φάγωμα, το αλφάδιασμα, η ταχύτητα περιστροφής, το υλικό κατασκευής τους και άλλες λεπτομέρειες καθόριζαν την ποιότητα του παραγόμενου αλευριού. Η τροφοδοσία του καρπού γινόταν από την κοφινίδα και τον ταϊστή, το ξυπνητήρι και τον τραγουδιστή. Τέλος το σύστημα με τα καδέρνα, τα κλειδιά, τις φάρκες και την αλευροκασέλα είχε σκοπό την συγκράτηση και την συγκέντρωση του αλευριού.

Η διαδικασία παραγωγής αλευριού είχε πανηγυρικό χαρακτήρα, καθώς η κίνηση, η ροή, η περιστροφή και γενικά ο οργασμός που υπήρχε κατά το άλεσμα έδιδε άλλο αέρα, αέρα χαράς, γιορτής, ευτυχίας. Κατά την τελετουργία του αλέσματος, ξεχνούσες έγνοιες, προβλήματα στεναχώριες Κόποι μιας ολόκληρης χρονιάς που άρχιζε με την διαδικασία της σποράς των σιτηρών, συνεχιζόταν με τον θερισμό και το αλώνισμα για το διαχωρισμό των σπόρων, μέχρι την άλεση τους για την παραγωγή του αλευριού, τώρα ανταμείβονται.

Ο μυλωνάς ήταν η ψυχή και το κεντρικό πρόσωπο του μύλου, η ζωή του κυλούσε μέσα σε ένα συνεχές βουητό από τον ήχο που έκαναν οι μυλόπετρες και τα υπόλοιπα κινητά μέρη του ανεμόμυλου, και ο οποίος με τις υπερβολές και τα ψέματα, διατηρούσε το κέφι στα ύψη. Δεν είναι τυχαία η φράση που έχει μείνει ’’λόγια του μύλου’’ που υποδηλώνει λόγια που στερούνται σοβαρότητας. Οι μυλωνάδες ήταν συνήθως καλόκαρδοι, αγαθοί και γελαστοί, αλλά καμιά φορά έκαναν και τις ζαβολιές τους κυρίως στο ζύγι, ενώ είχαν και την φήμη των γυναικάδων μιας και είχαν ιδιαίτερη προτίμηση στο ωραίο φύλο. Ο μυλωνάς είναι το πιο τραγουδισμένο επάγγελμα, ενώ αμέτρητες είναι και οι παροιμίες για τον μυλωνά και τον μύλο του: “Χωριατοπούλες στο άλεσμα στο μύλο καρτερούνε και με το γέρο μυλωνά μονάχες ξενυχτούνε”, “μην κάνεις φίλο μυλωνά ψαρά και μακελάρη γιατί άκουσε τη γνώμη μου είναι και οι τρεις γάιδαροι”, “από μυλωνάς δεσπότης”, “φτηνός στ’ αλεύρι ακριβός στα πίτουρα”, “μπάτε σκύλοι αλέστε και αλεστικά μη δίδεται”, “αν είσαι και παπάς με την αράδα σου θα πας”, η τελευταία μάλιστα τονίζει την σημασία της προτεραιότητας που υπήρχε κατά την διάρκεια του αλέσματος η οποία τηρούνταν με ευλάβεια. Ωστόσο, πολλά αλλά χιλιοτραγουδισμένα έχουν στο ενεργηητικό τους οι μυλωνάδες. Οι καλύτεροι παραμυθάδες βγήκαν κάτω από τις φτερωτές, τα ωραιότερα δημιουργήματα του καημού και του πόθου συντέθηκαν δίπλα στις μυλόπετρες, φαίνεται πως η κατόπετρα δεχόταν τις ερωτικές τριβές της ανώπετρας, για να παραχθεί εκτός από το αλεύρι και η καλλιτεχνική φύση καθώς και η φαντασία των ανθρώπων. Εκεί μέσα στην νύχτα στην απομόνωση, στην μουσική της φτερωτής, των ρυθμικών χτύπων του μύλου, στην μοσχοβολιά του αλέσματος και γενικά το όλο περιβάλλον, είναι τέτοιο, ώστε όλοι όσοι το περιστοιχίζουν παρασέρνονται σε ένα επίπεδο καλλιτεχνικής δημιουργίας και αρμονικής σύμπραξης.

Ο μυλωνάς μετατρέπεται σε Άδωνη, σε Απόλλωνα, ακόμα και σε Αίσωπο σε Λουκιανό ή σε Ορφέα, “τα ξέρει όλα και ένα παραπάνω” λέει σκωπτικά το περιβάλλον του. Οι ατέλειωτες ώρες της αναμονής κάτω από τους μονότονους κτύπους της φτερωτής, πρέπει να γεμίσουν με λέξεις κάτι που κάνουν τον μυλωνά εξαιρετικά ευφράδη, στα όρια της φλυαρίας, γίνεται άριστος αφηγητής, επιδέξιος πληροφοριοδότης, περιζήτητος και μεθοδικός παραμυθάς.

Όταν ο μύλος αργεί λόγω άπνοιας ή λόγω έλλειψης αλεστικών, ο μυλωνάς δεν απομακρύνεται από τον χώρο του αφού αποτελεί για αυτόν, όχι απλό επαγγελματικό χώρο, αλλά οικοδόμημα της κυριαρχικής του έκφρασης, κάτι σαν ανάκτορο, κάστρο, πύργο, όπου εδώ θα συναντηθούν ο αργόσχολος, ο πολυάσχολος, ο αδιάφορος, ο σχολαστικός, ο περίεργος, ο φλύαρος, να τον συμβουλευτούν, να ενημερωθούν, να αντλήσουν από αυτόν όλα όσα τους ενδιαφέρουν.Από το άλεσμα ο μυλωνάς θα κρατήσει το 10% για τα δικαιώματα των αλεστικών, το λεγόμενο “αξάι” που αντιστοιχούσε σε μια οκά, περίπου 1.282 γραμμάρια και για να ειδοποιηθούν οι ενδιαφερόμενοι και να προσέλθουν για το άλεσμα, πριν ανοίξουν όλα τα πανιά και μπει ο μύλος σε λειτουργία, συνήθιζαν να ξεδιπλώνουν το ένα πανί, να αντικρίζεται από μακριά σαν ειδοποιητήριο.

O αλευρόμυλος θεωρείται το πιο σύνθετο δείγμα μηχανισμού ευρείας χρήσης της προβιομηχανικής περιόδου, καθώς ο πολύπλοκος μηχανισμός του ήταν χειροποίητος και συναρμολογούμενος από 550 περίπου κομμάτια κατεργασμένου ξύλου.

Αναστήλωση

Παρόλο αυτά οι ανεμόμυλοι εξακολουθούν ακόμα και τώρα να προσφέρουν την ομορφιά τους, ειδικά αν εμείς προσπαθήσουμε να ξεδιπλώσουμε ένα μέρος από την ιστορία τους και να αφουγκραστούμε τον αμυδρό απόηχο των αναμνήσεων που συνδέονται μαζί τους. Οι ανεμόμυλοι έχουν φωνή και δύναμη, διαθέτουν φτερά και φρονιμάδα, μεγαλοπρέπεια και αντοχή, βλέπουν συγχρόνως μπρός, πίσω και πλάγια, μιλούν την γλώσσα του θεού, μέσα από τις χορδές των αντενών του ακούγεται η απόκοσμη μουσική του σύμπαντος, για όσους έχουν αφτιά να την ακούσουν. Μην ξεχνάμε ότι οι ανεμόμυλοι αποτελούν πραγματικούς θησαυρούς της μνήμης των λαών, αναπόσπαστο τμήμα της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς και μαρτυρούν την δημιουργικότητα των ανθρώπων και τις προσπάθειες τους κατά την διάρκεια των περασμένων χρόνων. 

Πρέπει λοιπόν σε ένδειξη τιμής προς τους προγόνους μας, να ξαναφτιάξουμε αυτό το αιολικό πάρκο των αλευρόμυλων, τιμώντας την μνήμη τους στα φτερά των ανέμων που πνέουν στο νησί μας, αποτελώντας έτσι την θρυαλλίδα για την αναστήλωση όλων αυτών των ανεμόμυλων, αφού αποτελεί μια παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά που πρέπει να αφήσουμε και στις επόμενες γενιές.

* Ο Γιώργος Χατζάκης είναι μηχανολόγος - μηχανικός